مراغه بهشت فسیلی ایران

بهشت فسیلی ایران

با کشف بیش از ۵۷۳ فسیل از گونه‌های مختلف جانداران عظیم‌الجثه در شهرستان مراغه در جنوب آذربایجان شرقی، این منطقه عنوان «بهشت فسیلی ایران» را به خود اختصاص داده است.

تنوع و تعدد گونه‌های جانوری در رسوبات باقی مانده و فسیل‌های مکشوفه در این منطقه شامل گونه‌های جوندگان، اسب‌ها، گوشت‌خواران (ببردندان‌ها، گرگ‌ها، خرس‌ها)، فیل‌ها و دو گونه از جنس پرندگان، منحصر به فرد است.

به گواه نظرات دانشمندان و محققان، آذربایجان شرقی میلیون‌ها سال قبل، در دورهٔ دوم و سوم زمین‌شناسی و قبل از فوران آتش فشان سهند، محل استقرار و زندگی حیوانات عظیم‌الجثه بوده است.

سوابق مطالعات دیرینه‌شناسی مهره داران در منطقهٔ فسیلی مراغه منحصر به فرد است، به طوری که قدمت جست و جو و کاوش در این منطقه به یک قرن و نیم پیش باز می‌گردد.

نخستین حفاری در منطقهٔ فسیلی مراغه از سوی بازرگانان روسی انجام شد و گونه‌های فسیلی در اکثر مناطق آذربایجان شرقی وجود دارند. در حال حاضر تنها ۴۰ هزار متر مربع از مساحت فسیلی توسط کاوشگران هلندی و فنلاندی حفاری شده است. علاوه بر مناطق مذکور، مطالعات و اکتشافات جدید نشان می‌دهد که در بخش‌هایی از ایوند در شمال استان و نیز در مرند و ورزقان، این‌گونه فسیل‌ها وجود دارند

تاسیس اولین مدرسه دخترانه در دنیا بدست مراغه ای ها

وجود دهها مدرسه و مرکز علمی معتبر در گذشته ی پر افتخار مراغه ، گواهی است بر اهمیت و ارزشی که مراغیان به تحصیل و کسب علم و دانش می داده اند، سالها مراغه مرکز تجمع دانشمندان و طالبان علم و جویندگان حقیقت بود. حضور اساتید بسیار قوی و دانشمند موجب پرورش شاگردان پر آوازه و با نامی چون شیخ شهاب الدین سهروردی ، اما فخر رازی، مجدالدین محمد ابن خلیفه بن سیواسی رومی و دهها تن دیگر را می توان نام برد.

تاسیس اولین مدرسه دخترانه در دنیا بدست مراغیان از افتخارات بزرگی است . پروفسور فرانس بروین در کتاب ابزار آلات رصدخانه ی مراغه از زبان حسن بن علی منجم شیرازی که کتاب خود را بسال 1256 هجری قمری تالیف کرده ( وضع امارت رصدخانه را که خود دیده بود) در خصوص وجود مدرسه ای در محل رصدخانه چنین وصف می کند :

برای اولین بار با موافقت مادر هلاکو خان در همان نزدیکی مدرسه ی دخترانه ای ساخته شده است. اطراف تپه محصور بوده و دیوار های مدوری داشته به طریقی بنا شده بود که به آسانی تسخیر پذیر نبوده، از هجوم و تاخت و تاز دشمنان در امان بوده است .

حیات صابون سنتی مراغه در هیاهوی محصولات رنگارنگ صنعتی

حدود 200 سال پیش معروفترین صابون سنتی کشور در شهرستان مراغه تولید شد.

به گزارش واحد مرکزی خبر ، براساس پژوهش مرکز مطالعات سازمان بازرگانی آذربایجان شرقی نخستین کارخانه صابون سازی سنتی ایران حدود سال 1200 هجری شمسی در مراغه و اولین کارخانه صنعتی تولید صابون در سال 1307 هجری شمسی در اصفهان آغاز به کار کرد. تا پیش از تولید صابونهای صنعتی ، در بیشتر شهرهای ایران مردم از صابون مراغه استفاده می کردند و هم اکنون نیز در بازار سنتی همه شهرهای ایران صابون های سنتی مراغه طرفداران زیادی دارد. صابون مراغه را دنبه گوسفند و سود سوزآور شکل می دهد و در ساخت آن از مواد شیمیایی استفاده نمی شود . امروزه نیز با وجود رواج صابون های صنعتی ، این نوع صابون همچنان به عنوان یکی از شوینده های سنتی رایج میان خانواده های ایرانی مورد استفاده است. صنعت صابون سازی در شهر مراغه با قدمتی بیش از 2 قرن هنوز به صورت سنتی و نیمه صنعتی به فعالیت خود ادامه می دهد . صابون سنتی مراغه با وجود رواج صابون های صنعتی همچنان با تولید 200 تن در سال موقعیت بازار خود را حفظ کرده اما به علت تهیه سنتی و نامناسب بودن کیفیت مواد شوینده نتوانسته است جایگاه اصلی خود را در بازارهای داخلی و خارجی به دست آورد. یک داروساز با اشاره به ویژگی های این صابون گفت : این صابون به‌علت دارا بودن PHمناسب و میزان اسید کنترل شده آن حساسیتهای پوستی را از بین می برد و پیاز مو را تقویت می‌کند و به علت نداشتن عوارض جانبی استقبال از آن روز به روز بیشتر شده است. دکتر یونس نصرالهی افزود : صابون مراغه در سه رنگ سفید ، زرد و سیاه تولید می‌شود و معروفترین نوع آن صابون زرد است . وی ادامه داد : تنها فرق صابون زرد و سفید در رنگ آنهاست ولی صابون سیاه از ضایعات این صابون‌ها به وجود می‌آید و قدرت پاک کنندگی آن نسبت به بقیه کمتر است. نصراللهی افزود:در برخی موارد به ترکیبات صابون سیاه ،سدر و رنگ حنا اضافه می‌شود که دراین صورت صابونی مناسب برای رفع شوره سر، ریزش مو و تقویت پیاز مو است. نتایج تحقیقات مرکز مطالعات سازمان بازرگانی آذربایجان شرقی نشان می دهد که در کشورهایی مانند فرانسه ، لبنان ، جمهوری آذربایجان و ترکیه ، صابونهایی سنتی با تقلید از صابون مراغه تولید می شود. مدیر یکی از بزرگترین واحدهای تولید صابون سنتی مراغه گفت : پیه های حیوانی جمع آوری شده از شهرهای مختلف کشور بویژه اصفهان ، شیراز ، قم ، کاشان و شهرهای شمالی به مراغه منتقل می شود و در دیگ های بزرگ با مقدار مشخص سود سوزآور مخلوط و سپس آب به مقدار لازم به آن افزوده می شود. محمدرضا نژند علی ادامه داد : آب شهر مراغه شیرین ، بدون هرگونه املاح و برای تولید صابون بسیار مناسب است که پس از اضافه شدن آب مرحله جفت شدن یا در اصطلاح صابون سازان، شیرین شدن شکل می گیرد و مواد مخلوط شده 24 ساعت برای پخت دوم در دیگ های مجزا قرار می گیرد. وی افزود : با افزودن رنگ های سفید ، زرد ، سیاه و یا حنا رنگ ظاهری صابون شکل می گیرد و به بخش قالبدان منتقل می شود و در طول 18 ساعت صابون ها در قالبدان کمی خشک شده و شکل اولیه به خود می گیرند و سپس به محیط باز منتقل می شود و هفت تا 10 روز در هوای آزاد و زیر نورخورشید می مانند و سپس سه تا 6 ماه روی قفسه های چوبی که معمولاً از سطح زمین بالاتر است و از همه طرف هوا به صابون می رسد ، نگهداری می شوند تا پس از خشک شدن کامل با دستگاه بسته بندی و در وزن های مختلف به بازار های مصرف فرستاده شوند. متخصص پوست با اشاره به مزیت صابون مراغه از لحاظ طبی گفت : تن و موی افراد پس از شستن با این صابون ، نرم و لطیف می شود و از شوره و خشکی پوست نیز خبری نیست و علاوه بر آن ماندگاری صابون مراغه بیش از 10 سال است و هر چه صابون مراغه کهنه باشد ارزش شویندگی آن بیشتر می شود. دکتر داریوش هوشمند اضافه کرد : اگر در تولید سنتی و نیمه صنعتی صابون مراغه ، تولیدکنندگان دقت کافی کنند و بیشتر از مواد مرغوب و طبیعی استفاده کنند این صابون می تواند در شست و شوی مو و بدن بهترین صابون سنتی دنیا لقب گیرد. رییس شورای اسلامی شهرستان مراغه نیز گفت : مراغه جزو 10 شهر تاریخی و کهن ایران محسوب می شود و روزانه صدها گردشگر ایرانی و خارجی برای دیدن آثار بی نظیر به این شهر سفر می کنند و همه میهمانان به هنگام بازگشت علاوه برحبوبات ، خشکبار و آجیل ، صابون مراغه را نیز به عنوان سوغات به دیار خود می برند. جویا تصریح کرد : بسته بندی مناسب صابون مراغه و توجه به کیفیت تولید آن توانسته است این محصول را به بازارهای داخلی و خارجی سوق دهد طوری که اکنون صادرات این صابون به کشورهای آسیای میانه ، قفقاز ،ترکیه و عراق آغاز شده است و صادرات چمدانی آن به اروپا نیز از سالها پیش صورت می گرفت. شهردار مراغه نیز خاطرنشان کرد : یکی از موارد استفاده صابون مراغه در سنگک پزی های کشور است چرا که خمیرنان سنگک بسیار شل و غیرقابل انعطاف است و به همین علت هنگامی که در تنور قرار می گیرد تا پخته شود مقدار زیادی سنگ به آن می چسبد . ابراهیمی افزود : به همین علت نانوایان سنگکی در تمام کشور صابون مراغه را با تخته چوبی در تنور ، روی سنگ ها می کشند و این کار باعث می شود تا سنگها لغزنده شوند و خمیر به راحتی به آنها نچسبد و در نتیجه هنگامی که نان از تنور بیرون می آید مقدار کمتری سنگ با خود دارد. وی ادامه داد : این یکی از موارد استفاده از صابون مراغه در کل کشور است که هیچ صابون دیگری دارای این ویژگی نیست زیرا صابونهای صنعتی اولاً به صورت طبیعی درست نشده اند و در نتیجه در برابر حرارت ، مقاومت کامل ندارند و از طرفی هنگامی که در آب به مدت طولانی قرار میگیرند سریع باز می شوند و معمولاً معطر هستند . ابراهیمی اضافه کرد: حدود 100 کارگاه سنتی و چهار کارگاه صنعتی تولید صابون در شهر مراغه فعال هستند و حدود هزار نفر در تولید آن نقش دارند و در بیشتر مغازه ها و حجره های بازار سنتی مراغه ، صابون سنتی به مشتریان داخلی و خارجی عرضه می شود. مهری فرهنگ بنام،کدبانوی خانه دار تبریزی نیزکه از مشتریان همیشگی صابون سنتی مراغه است گفت: این صابون در خانواده ما به صورت سنتی بیش از یک قرن است که مورد استفاده قرار می گیرد و در جلوگیری از ریزش مو و شوره سر بسیار کارساز بوده است و بر نرمی و لطافت مو و پوست نیز می افزاید و بوی خوشی دارد. حاج حسین باغبان فروشنده خرده پای صابون مراغه در تبریز هم تصریح کرد : فروش این صابون به صورت کیلویی و دانه ای است و قبل از رواج استفاده از شامپو مهمترین شوینده تبریزی ها محسوب می شد ولی با ورود بی رویه صابون های معطر ترکیه و انواع شامپو های ایرانی و خارجی تا اندازه ای بازار فروش پررونق صابون سنتی مراغه تحت تاثیر قرار گرفته است. مدیرصابون سازی وطن مراغه نیزخاطرنشان کرد:با بسته بندی مناسب و تولید محصول بادوام و باکیفیت توانسته ایم این محصول را به کشورهای آذربایجان ، ترکیه و عراق صادر کنیم و همچنین فروش و عرضه آن در بازار های سنتی کشور آلمان نیز از سرگرفته شده است . احمد وطن پور ادامه داد : صابون مراغه تاریخ انقضاء ندارد و هر چه قدر از زمان تولید آن بگذرد بازهم می توان از آن استفاده کرد . وی افزود : متاسفانه مردم ایران به علت نبود تبلیغات ، اطلاع چندانی از مزایای صابون مراغه ندارند و تمایل مردم به استفاده از صابونهای صنعتی و شیمیایی هر روز بیشتر می شود. مدیر واحد صابون سازی مراغه نیز گفت:در این کارگاه 30 نفر به صورت تمام وقت کار می کنندو امکان تولید صابون مراغه به صورت طبیعی و سنتی فقط در شهر مراغه وجود دارد ولی در سالهای اخیر متاسفانه برخی از سودجویان با راه اندازی واحدهای صابون سازی و استفاده از برند مشهور صابون مراغه ، آن را در شهرهای شمالی و کویری تولید و به نام مراغه به فروش می رسانند. بهزاد صدرحقیقی همچنین نداشتن شناسنامه ، کد و مجوز بهداشتی و صادر نشدن پروانه بهره‌برداری برای این واحدها را از مشکلات عمده تولید صابون سنتی مراغه بیان کرد. وی افزود: طراحی و ثبت لوگو و برند کارگاه های صنعتی و سنتی صابون سازی مراغه می تواند ضمن ایجاد اطمینان برای خریداران جلوی سوءاستفاده های احتمالی سودجویان را بگیرد. واحد مرکزی خبر

مراغه

مراغه

مراغه از شهرهای تاریخی و قدیمی آذربایجان و ایران است . در 280 هجری فرمانروایی مراغه به محمد بن افشین بن دیوداد رسید . بعد از وی برادرش یوسف به جای او نشست و در سال 296 هجری به نام خود در مراغه سکه زد . در سال 317 هجری ، مسافریان دیلمی به مراغه دست یافتند . در سال 420 هجری قشون غز وارد مراغه شد . در سال 566 هجری مراغه جزو قلمرو سلجوقیان در آمد . در سال 622 هجری جلال الدین خوارزمشاه بدون برخورد یا مقاومت مهمی به مراغه آمد . در سال 628 هجری این شهر به تصرف سپاهیان مغول درآمد . در سال 656 هجری مراغه مرکز فرمانروایی هلاکوخان مغول شد . خواجه نصیرالدین طوسی با همکاری چند ستاره شناس مأمور تاسیس رصدخانه معروف مراغه شد . در سال 759 هجری مراغه به دست تیموریان ویران شد. در سال 1142 هجری شهر مراغه و دهخوارقان به دست نادر شاه گشوده شد . گرچه شیخ عبیدالله کرد در سال 1297 هجری خود را به حوالی مراغه رسانید ولی هجوم وی و همراهانش دفع شد و سکون و آرامش به مراغه بازگشت.

بناویادمانهای تاریخی

مقبره اوحدی مراغه ای

این بنا محل دفن رکن الدین ابوالحسن مراغی مشهور به اوحدی مراغه ای عارف و شاعر پارسی گوی نامدار و صاحب مثنوی معروف جام جم است. مقبره اوحدی در میان باغی سرسبز در شهر مراغه واقع شده است.

گنبد سرخ

از پنج مزار موجود در مراغه قدیم ترین آن ها ، گنبد سرخ است که در آذربایجان بیشتر به (‌ قرمزی گنبد ) شهرت دارد. عمارتی است چهار گوش با سقفی گنبدی که بر مقرنس هایی که هنوز سالم مانده اند نهاده شده است . کتیبه ها و نقوش هندسی از آجر سرخ تراشیده و کاشی مینایی رنگ بر بالای درگاه بنا کار گذاشته شده است . بر زمینه ای از گچ خاکستری این کتیبه ها نقوشی از گل و برگ گچ بری که اثری از رنگ آبی در آنها دیده می شود آراسته شده است . کتیبه های موجود نشانگر این است که بنادر،‌ زمان حیات عبدالعزیز ساخته شده است.

گنبد مدور

گنبد مدور دومین مزار از قبرهای پنجگانه مراغه است. این بنا برجی است مدور که از گنبد و سقف آن چیزی بر جای نمانده و مزاری کاملا ناشناخته است . ارزش بنا در این است که ترقی و تکامل نمای مینایی را طی دوران کوتاه میان تاریخ احداث این بنا و تاریخ ساخت گنبد سرخ نشان می دهد . بنا که از آجر ساخته شده ، به سکوی بلندی از سنگ که سردابی در میان دارد ، نهاده شده است .

گنبد کبود

سومین مزار از قبرهای پنجگانة‌ مراغه که ( قبر مادر هلاکو )‌ نامیده می شود ، برجی است کبود و زیبا به شکل منشوری ده وجهی. پهلوهای این برج دارای طاق نما و حاشیه کاری و دندانه است و در کناره آن پایه های ستون مانندی ساخته شده است. این برج نظیر دیگر برجهای مقبره دار دو طبقه است. قسمت پایین ، سرداب مخصوص دفن میت است و قسمت بالایی اطاقی است مزین به گچ بری و کاشی نوشته . اطاق سقف بلندی دارد که گنبد آن فرو ریخته و قسمت اعظم گچ بری و تزئینات و نوشته های آن نیز از بین رفته است.

گنبد غفاریه

این بنا در قسمت شمال غربی مراغه کنار رودخانه صافی چای واقع شده و تاریخ احداث آن در فاصله‌ بین سال های 725 و 728 هجری قمری است . گنبد غفاریه بنایی مربع و آجری است که بر بالای سکویی سنگی و سردابه دخمه ای عمیقی استوار است. در چهار زاویه آن ستون هایی با نقوش لوزی پخ ساخته اند.

قلعه و غار قیزلار قلعه سی

قیزلار قلعه سی (قلعة دختران )‌ یکی از مهم ترین آثار تاریخی و طبیعی شهرستان مراغه است. این قلعه و غار در20 کیلومتری جنوب غربی مراغه و در سمت جنوبی درة‌ بسیار عمیق کوههای کؤی داغ ( کوه کبود ) واقع شده است. ارتفاع کلی غار و قلعه نسبت به درة‌ عمیق مقابل حدود 18000 تخمین زده شده است. در ارتفاعات پشت قلعه باقیماندة یک دیوار خشتی به چشم می خورد که از بقایای قلعة‌ قدیمی است.

گوی برج

این برج در محله ‌اتابک ، کوچة سبزیچی ها قرار دارده . پنجمین و آخرین مزار بزرگ مراغه است . متأسفانه این بنا امروزه به ویرانه ای تبدیل شده و نشانه و کتیبه ای که بتوان با آن تاریخ بنا را معین ساخت در دسترس نیست.

جاذبه های طبیعی

چشمه ورجوی

چشمه معدنی ورجوی در فاصله 5/8 کیلومتری جنوب مراغه از زمین خارج می شود .آب چشمه وارد حوضچه ای می شود و سپس به رودخانه مجاور آن می ریزد .مظهر چشمه در میان سنگهای آهکی مجاور رودخانه قرار دارد که آب آن همراه با گاز از زمین خارج می شود.

چشمه گشایش

دهکده گشایش در 14 کیلومتری جنوب شرقی مراغه واقع شده است . از دهکده تا چشمه های معدنی که در جنوب غربی دهکده قرار دارند در حدود 700 متر راه است .

در این ناحیه دره ای وجود دارد که رودخانه موردی در آن جاری است . در این دره دو چشمه معدنی وجود دارد . یکی از این دو چشمه در قسمت جنوبی که از زیر سنگهای آهکی آب خارج می شود و دیگری در قسمت شمال دره است که از سوراخی در یک سنگ آهکی که به طرف رودخانه جلو آمده است با فشار و صدا بیرون می جهد . مقدار و فشار بعد از هر جهش کاهش می یابد اما جهش از نوع تکرار می شود.

غار هامپوئیل (کبوتر)

غار کبوتر مراغه که در اصطلاح محلی به عار هامپوئیل معروف است در 15 کیلومتری جنوب شرقی مراغه واقع شده است .این عار در کمره کوهی صخره ای رو به جنوب قرار گرفته است . اهمیت عار کبوتر به خاطر وجود چاله هایی عمیق و مخوف است که به صورت تندره های سنگی و تالارهای بزرگ دیده میشود .این غار بیش از عارهای دیگر مورد توجه عار شناسان و محققان و کوهنوردانی است که همه ساله برای باز دید از آن به این منطقه سفر می کنند.

دره گشایش

دره گشایش در مسیر رودخانه گشایش در کنار غار معروف کبوتر و در 20 کیلومتری شهر مراغه واقع شده است. در تابستان بازدید کنندگان غار کبوتر از طبیعت جذاب و زیبای این دره بهره مند می شوند.

تالاب آلمالگی

این تالاب در ارتفاع 2400 متری ، در جنوب شرقی ارتفاعات سهند قرار دارد و 20 هکتار مساحت دارد . تالاب پوشیده از نیزار و گیاهان آبزی است که از نظر لانه گزینی پرندگان نظیر سرسبز و چنگر شرایطی مناسب دارد و به همین دلیل دارای ارزش تفرجگاهی است.

اماکن زیارتی ومذهبی

مسجد ملا رستم

در کنار میدان ملا رستم شهر مراغه که با خیابان اوحدی فاصلة کمی دارد، یکی از جالب ترین آثار تاریخی مراغه قرار دارد. این بنا مسجدی است به نام ملا رستم که متأسفانه کتیبه ای در بنای مسجد نیست تا نام معمار و نام بانی بنا را مشخص کند.

مسجد معزالدین

در سمت غربی میدان خشکبار مراغه که سابقاً در میدان آرد فروشان معروف بود ،‌ مسجدی قدیمی وجود دارد که به مسجد معزالدین معروف است . در فضای کلی این بنا یک مسجد کوچک دیگر و مقبره ای گنبد دار وجود دارد . این مسجد در زمان سلطنت شاه طهماسب به وسیله فردی به نام حاجی نبی بازسازی گردید. علاوه بر این در سال 1372 هجری قمری نیز تعمیراتی در مسجد صورت گرفت که در یک کتیبه با خط نستعلیق درشت نوشته شده است.

مسجد شیخ بابا

یکی دیگر از مساجد تاریخی مراغه مسجدی موسوم به شیخ بابا است که آن نیز در سالهای اخیر بازسازی شده است . از در اصلی و اولیه مسجد آثاری به جای مانده که در جریان نوسازی مورد استفاده قرار گرفت.

مسجد جامع مراغه

این مسجد در خیابان خواجه نصیر مراغه واقع شده و دارای دو در است که یکی به خیابان و دیگری به بازار سبزی فروشان این شهر باز می شود . کتیبه های موجود و شیوه معماری مسجد نشانگر تعلق آن به دوره صفویان است.

امام زاده معصوم

این امام زاده در شش کیلومتری جنوب شرقی مراغه در دهکده ای به نام ورجوی واقع شده است . در جوار این امام زاده یک گورستان بزرگ قدیمی وجود دارد که دارای سنگ قبرهای منقش به تیر و کمان ، نیزه و شمشیر و سپر است . یکی از نمونه های جالب این سنگ ها ،‌ صندوق سنگی منقشی است که در تاریخ 1085 هجری قمری دارد.

زیبایی های مراغه

  .

معنی وریشه لغوی مراغه

یکی ‌از مصطلحات‌ و ‌معانی ‌غلط‌ که ‌وارد‌ فرهنگ‌های‌ لغت‌ نیز شده ‌است‌ نام ‌مـراغـه‌ می‌باشد‌ که‌ با کمال‌ تعجب ‌بزرگانی‌ چـون‌:علامه‌دهخـدا‌ و دکترمعیـن ‌نیز این ‌راه ‌را‌ به ‌خطا پیمـوده‌اند. در فـرهنگ فارسی‌ معین، ذیل‌ کلمه‌ی ‌«مـراغه»‌ می‌خوانیم:«به‌ خاک‌ غلتیـدن،...و مـراغه ‌فقط‌ اسـم ‌مکان یعنی: محل‌ غلتیدن ‌آمده»؛ در حالی‌ که‌ کسانی ‌چون‌ دکتر معین‌ تنها ‌به‌ ریشه‌ی‌ عـربی‌ واژه‌ دقیق ‌شده‌اند‌ و این ‌معنی‌ را‌ در زبان‌ عـربی ‌از بابِ‌ تفعیـل(تمـریغ) و تفعّل (تمـرّغ) ‌استخراج ‌نموده‌اند؛ لکن‌ نام ‌شهر مـراغه‌ خیلی‌ پیشتر ‌از حمله‌ی‌ مغول ‌و ورود ‌زبان‌ عربی‌ به ‌ایران ‌استعمال‌ می‌شده ‌است.

بطلِمیوس‌(قلوذی) ـ ‌منجـم‌ و جغـرافـی‌دان‌ معـروف ‌یونانی ‌ـ ‌نام ‌دریاچـه‌ی‌ ارومیـه‌ را به‌ سبب‌ نزدیکی‌اش ‌به ‌شهر مـراغه، «مارگیانه» آورده ‌است‌ که‌ هر زبان‌ناشناسی‌ پـی ‌‌به‌ ریشـه‌ی‌ باستانی ‌نام‌ مراغه‌ می‌برد. چه، در لغت ‌یونانی‌، حرف‌ «غ» مصطلح ‌نبوده‌ و به‌جای‌‌ آن ‌از حرف «گ» استفاده ‌می‌شده ‌است.

واژه‌ی ‌«راغ» در ‌فارسی ‌به ‌معنی‌ دشت ‌آمـده‌ است ‌و این‌ درحالی ‌است ‌که ‌کتب ‌پهلوی، شهـر «رغـه»ی‌‌ آذربایجان‌ را بر روی‌ دشتی‌ نمایش ‌می‌دهند که‌ بر روی‌ کوهپایه‌ی‌ کوه‌ سهنـد‌ قرار‌ گرفته است. با توجه ‌به ‌این ‌نکته، نام ‌مراغه ‌به ‌معنی: رغه‌ی ‌بزرگ (دشت‌ وسیع) بوده ‌است. به ‌نوشته‌ی ‌«دیاکونوف» قبل‌ از ورود ‌و اسکان ‌مادها ‌در این ‌ناحیه، دولت «مانْنا» در حدود سال ۷۱۵قبل ‌از ‌میلاد در این ‌سرزمین ‌حکومت ‌داشته‌اند که ‌به ‌نام ‌ایالت «اوئیشدیش» نامیده ‌می‌شد.

(رجوع‌ شود‌ به‌: تاریخ ‌ماد، ا.م‌دیاکونوف، ترجمه‌ی ‌کریم ‌کشاورز، ص۲۰۲)

با تحقیقات‌ و بررسی‌های ‌به ‌عمل ‌آمـده ‌توسط ‌احمـد‌کسـروی ‌در مـورد ‌مـراغه، می‌بینیم‌ که: ‌نام‌ قدیمی ‌مراغه «مراوا» یا «ماراوا» یا «ماداوا» بوده ‌است‌ و از آن ‌جهت‌ می‌توان ‌آن‌جا ‌را جایگاه ‌قوم ‌ماد دانست ‌و قدمت ‌شهـر مـراغه ‌را ‌به ‌دوره‌ی ‌مـادها ‌نسبت‌ داد. در ‌زمـان ‌اشکانیان‌ نیـز ‌مـدتی ‌پایتخت آذربایجان، در ۲۵‌فرسنگی ‌جنوب ‌شرقی‌ دریاچه‌ی ‌چیچست (ارومیه) ‌شهری ‌به ‌نام ‌«فرسپا» بوده ‌است. ‌اما ‌«جی ‌ویلسون»، مؤلف‌ کتاب ‌«عادت‌ها ‌و زندگی‌ ایرانیان»، که‌ با ‌پیشینه‌ی ‌تاریخی شهـر مراغه ‌‌به ‌خـوبـی ‌آشنـا ‌بـوده ‌است، واژه‌ی ‌مـراغه ‌را ‌بـرداشتـی ‌از نـام ‌یـک ‌اُسقـفِ‌ مشهـور‌ نسطوری‌ می‌داند ‌‌به ‌نام‌ «ماراغا».

ژاک‌ دومـرگان‌ ـ‌ باستان‌شناس‌ مشهـور‌ فرانسوی‌ ـ ‌نام‌ قدیم‌ مـراغه ‌را «اِنـدادهَه‌رود» آورده ‌است.

مارک‌آنتـوان(آنتـونیـوس)‌ ـ ‌پسرعمـو‌ و سردار ‌قیصر ‌روم‌ ‌که‌ در ‌تقسیم‌ مستملکات، مشرق‌ نصیب ‌وی ‌شـد ‌ـ ‌‌در ‌سال ‌۳۶‌ق.م. ‌هنگام‌ ذکر‌ حوادثی ‌که ‌در ‌زمان ‌‌پارتی‌ها ‌در این ‌منطقه ‌رخ ‌داده، از این ‌منطقه ‌به ‌نام ‌«فرائته»‌ یاد ‌می‌کند.

                                                        http://farabiasl.mihanblog.com/extrapage/1                        

مراغه به روایت تصویر

این پست شامل چندین عکس از طبیعت زیبای حاشیه صوفی چای است.

برای دیدن بقیه عکسا به ادامه مطلب برین

نور پردازی گنبدهای مراغه زیبایی این گنبدها رو صد چندان کرده... گنبد غفاریه یکی از گنبدهای چهارگانه ی مراغه است که در کنار صوفی چای واقع گردیده است.

خواجه نصیر الدین طوسی و گنجینه رصد خانه مراغه

خواجه نصیر الدین طوسی و گنجینه رصد خانه مراغه

مؤلف: طالب احدی (کارشناس ارشد تاریخ وتمدن ملل اسلامی از دانشکده الهیات دانشگاه تهران)

مقدمه

تاریخ و تمدن ایران سابقه‌ای بس طولانی دارد و فراز و نشیب‌های بسیاری به

خود دیده است؛ اما هرگز افول نکرده و به خاموشی نگرائیده است. پس از

سقوط حاکمیت ساسانی، فرهیختگان این سرزمین فرهنگ ایرانی را با

آموزه‌های اسلامی در هم آمیخته و در شکل گیری تمدن اسلامی ایفای نقش

نمودند. این حرکت در عصر عباسی (به ویژه در دوره اول) به جهت وجود و حضور

علمای خردمند ایرانی در دستگاه خلافت سرعت و جهش بیشتری به خود

گرفت. بی‌گمان ایرانیان در عصر طلایی اسلامی نقش بسیار بارز و تعیین کننده

داشتند. لکن هجوم مغولان جنگجو و چابک سوار ولی عاری از فرهنگ و دانش

به این سرزمین ضربه سهمگینی وارد آورد، که تاریخ این وقایع دردناک به ویژه

برخورد بسیار نامناسب و نسنجیده آنان با اهل فضل و فن و ادب را در خود ثبت

کرده است. اما در همین دوره نیز بزرگانی فرهیخته، شجاعانه و مدبرانه پا به

عرصه سیاست و اجتماع نهاده و شمشیر را به خدمت قلم گرفتند و توان

علمی ایرانی ـ اسلامی خود را در سطح جهانی به نمایش گذاشتند.

آبهای درمانی

   چشمه های درمانی مراغه

مراغه در مشرق دریاچه ارومیه، بر دامنه جنوبی کوه سهند قرار گرفته و دارای چشمه‌های متعدد معدنی که جنبه‌های درمانی دارند می‌باشد. از چشمه‌های معدنی معروف اطراف شهر مراغه می‌توان به: شور سو، گشایش، ایستی بلاغ، قره پالچیق و ساری سو اشاره کرد.

چشمه ورجوی آب‌ این‌ چشمه‌ در ۸ کیلومتری‌ جنوب‌ مراغه‌ همراه‌ با گاز از زمین‌ خارج‌ می‌شود و درردیف‌ آب‌های‌ معدنی‌ بیکربناته‌ کلسیک‌ و منیزین‌ گازدار و آهن‌ دار است‌. آب‌ چشمه‌ مزه‌ای‌ گزنده‌ دارد و برای‌استحمام‌ مورد استفاده‌ قرار می‌گیرد.

دره گشایش این‌ دره‌ در مسیر غار معروف‌ کبوتر (هامپوئیل‌) و در ۲۰ کیلومتری‌ شهر مراغه‌ واقع‌ شده‌است‌. بازدیدکنندگان‌ از غار کبوتر از طبیعت‌ جذاب‌ این‌ دره‌ نیز بهره‌ می‌گیرند.چشمه‌های آب معدنی گشایش در این منطقه واقعند

در اطراف شهر مراغه و در مناطق روستا ئی ما نند سایر نقاط آذربایجان آب‌های گرم و سرد معدنی بسیاری وجود دارد که در فصل تابستان به وسیلهٔ مردم این منطقه و حتی اهالی شهرستان‌های اطراف مورد استفاده قرار می‌گیرد. مشهورترین این آبها به شرح زیر می‌باشد . شور سو(آب شور) این چشمه در حدود ۵/۸ کیلومتری جنوب مراغه و در دهکدهٔ ورجوی واقع شده‌است در این ناحیه دره‌ای شرقی – غربی وجود دارد و رودخا نه‌ای در آن به‌طرف مغرب جاری می‌باشد . چشمهٔ آب معدنی شور در قسمت شمالی و کمی بالاتر از رودخانه قرار گرفته‌است . آب و گاز از قسمت شمالی این حوضچه خارج می‌شود ودر قسمت غربی حوضچه مجرائی وجود دارد که زیادی آب حوضچه از آن خارج می‌شود وبر رودخانه می‌ریزد . آبده این چشمه در حدود دو لیتر در ثانیه‌است در آب این چشمه گاز کربنیک بمقدار فراوان یافت می- شود و چون آب حوضچه را به هم بز نند در اثر گاز کربنیک سفید رنگ به‌نظر می‌رسد. در چند متری شرقی چشمه آب شور مظهر وجود دارد و آب و گاز از شکاف سنگ خارج و مستقیماً بر رو دخانه جریان می‌یا بد. واین آب در ردیف آب‌های معدنی بیکربناته کلسیک و منیزین گازدار و آهن دار سرد است . چشمهٔ معدنی گشایش در دامنهٔ کوههای مندل بسر و گشایش ودر حوالی دهکده گشایش آب‌های معدنی گرمی وجود دارد که بسیار معروف می‌باشد و به لحاظ نزدیکی به دهکدهٔ گشایش بنام آب‌های معدنی گشایش معروف گشته‌اند . دهکدهٔ گشایش در ۱۴ کیلومتری جنوب شرقی مراغه واقع شده‌است و از دهکده تا چشمه‌های معدنی که در جنوب غربی دهکده واقع شده‌اند در حدود ۷۰۰ متر پیاده روی است در این ناحیه دره‌های شرقی – غربی وجود دارد و رودخانه مردی چای در آن جاری است در این دره دو چشمهٔ معدنی وجود دارد یکی از آن‌ها در سمت جنوبی دره در زیر سنگهای آهکی که به صورت غار کوچکی در آمده‌اند از زمین خارج می‌شود . آبده این چشمه زیاد بوده و بصورت نهر بزرگی بررودخانه می‌ریزد از نقاط دیگر این ناحیه آب و گاز از زمین خارج می‌شود ودر برخی از نقاط توام با صداست . آب چشمه دیگر در قسمت شمالی دره از سوراخی در یک سنگ آهکی که به‌طرف رود خانه جلو آمده‌است با فشار و با صدا به خارج می‌جهد و مقدار و فشار آب بعد از هر جهش کا هش می‌یا بد و از نو جهش تکرار می‌شود .

ساری سو ( آب زرد) چشمهٔ معدنی ساری سو در چهار کیلومتری مراغه و در سه کیلومتری شمال غربی آبادی ورجوی در مسیر راه دهستان گاودول از طریق راه آبادی خا نقاه و نزیک پل معروف قری قرار گرفته‌است . قره پالچیق ( سیاه گل) آب معدنی قره پالچیق در دامنه کوه سنجان قرار گرفته‌است این چشمه در فصل تابستان جهت استحمام مورد استفاده اهالی آبادی‌های اطراف و شهر مراغه قرار می‌گیرد طبق تعریف مردم آب‌های این دو چشمه نیز دارای خواص طبی می‌باشند. ایستی بلاغ (چشمه گرم ) این چشمه به طوریکه از اسمش پیداست دارای آب گرم و املاح معدنی می‌باشد و در شرق آبادی چای باغی نزدیک آبادی تازکند علیا قرار گرفته‌است . علاوه بر آب‌های معدنی فوق الذکر در اطراف جاده آسفالته مراغه آذر شهر اثر سازندگی آب‌های معدنی بیکربناته در محل‌های مختلف به چشم می‌خورد. هم چنین در برخی از نقاط چشمه‌های معدنی بیکر بناته کلسیک گاز دار وجود دارد یکی از این چشمه –‌ها را که در دهکده داش کسن است می‌توان یاد برد . در خاتمه لازم به یاد آوری است که از آب دریاچه اورمیه به خصوص گل و لای اطراف دریاچه جهت مداوای امراض پوستی و مخصوصاً درد‌های مفصلی استفاده شایان بدست می‌آید.

معبد مهر ورجوی مراغه

• معبد مهر که باید آن را در ردیف یکی از نخستین سکونتگاه‌ها و معابد بشر پیش از تاریخ محسوب کرد از تاریخ ناگفته مراغه حکایت دارد. این معبد در زیر یک گورستان تاریخی قرار داردو با خاک‌برداری، بخش‌هایی از آن ، خود را نمایان کرده، اما همچنان بخش عمده‌ای ازآن در زیر خاک قرار دارد.

معبد "مهر" نیایشگاه زیرزمینی ومحل پرستش خورشید و برگزاری آیین مهرپرستی در جنوب روستای ورجوی مراغه به صورت زیرزمینی و صخره‌ای بنا شده است. پیروان آیین مهر، آن را با تراشیدن قطعه سنگی عظیم از جنس شیست با دهانه‌ای به عرض 5/4 متر به وجود آورده‌اند.این بنا را از نظر حجم کار و دقت هنرمندانی که در امر حجاری آن دخیل بوده اند می‌توان جزء نمونه‌های ارزنده ستایشگاه‌های کهن دانست.

مراغه شهری که روزگاری مرکز اسکان تمدن های بزرگ انسانی بوده و اکنون فراموش شده میراث داران ایشان است.برای آشنایی با تاریخ مراغه نمی‌توان از آثار بسیار کهن مهرابه های مراغه به سادگی گذشت.مهرابه‌ها نیایشگاه‌های مهرپرستان در دنیای باستان بوده است . مهرپرستی دینی ایرانی بوده که پرستش خورشید از اجزای اصلی آن به شمار می‌رفته است. دینی که از ایران در دوره‌ای نیز به اروپای غربی رخنه کرد.اما اکنون از مهرابه‌های کهن در این شهر تنها معبد مهرو معابد (غارهای ) اطراف رصدخانه مراغه به یادگار مانده است و بس . گرچه اکنون از معبد مهرجز نامی و نشانی دیگر چیزی باقی نمانده ؛ اما کماکان نشان از تاریخچه بسیار غنی این سرزمین تاریخی دارد. مهر یا میترا خدایی بوده که پرستش او در غرب تا شمال انگلستان و در شرق تا هند، هزاران سال رواج داشته است و هنوز هم مورد احترام زرتشتیان است. پیروان مهر او را فرشته مهر و دوستی و عهد و پیمان و مظهر فروغ و روشنایی می‌پنداشته‌اند. آنها بر این عقیده بودند که مهر در غاری متولد شده است از این‌رو هر جا غاری می‌یافتند، در آن به پرستش و نیایش مهر می‌پرداختند و آن مکان را «مهرابه» می‌گفتند.

این معبد به عنوان یکی از کامل ترین پرستشگاه‌های تاریخی ایران ، در دوره اسلامی یعنی زمانی که ایلخانیان بر ایران پارسی حکومت می‌کردند دستخوش تغییراتی شد تا نشانه‌هایی از اسلام اکنون بر تن این معبد به یادگار بماند و صدالبته این نشانه‌ها اکنون به دلیل اهمال مسوولان امر با تیشه و چکش غارتگران میراث ایرانی بیشتر آشنا هستند تا ضربه مرمت استادکاران آثار تاریخی برای حفظ این یادگار کهن ایرانی.

یافته‌های باستان شناسی وجود تمدن اوراتورها و ماد در آذربایجان بزرگ که مراغه جزیی لاینفک از آن است را به اثبات رسانیده و اینک «مهر» این معبد ناشناخته و پنهان مانده از انظار مردم و مسوولان که نخستین داده‌ها نشانگر پیش از تاریخ بودن این معبد می‌باشد، می‌تواند با بررسی‌های مجدد دیرینه شناختی و اتنومولوژی وجود تاریخ و شکل گیری نخستین تمدن‌های بشری در آتروپاتکان را هزاران سال به گذشته باز گرداند.

• معبد مهر، ‌گویا استوانه‌ای است که تاریخ در دورن آن دوران داشته و اکنون با زبان بی‌زبانی روایتگر نخستین سکونتگاه‌هایی است که در فلات ایران شکل گرفته‌اند. جای جای کلنگ‌هایی باقی مانده بر روی سنگ‌ها، محراب‌ها و امامزاده‌ای که به روایت تصاویر تا 70 سال پیش موجود بوده و اکنون به یمن جهالت به میراث پدری ، از بین رفته است. آیات حکاکی شده قرآن بر روی سنگ‌ و تنها کلمه " الله " که به حرمت قداستش از تخریب بازمانده، اکنون تاریخ را برایمان بازگو کرده و روایت ظلم و جوری را که بر آثار تاریخی [مراغه] سایه افکنده، با زبان بی زبانی روایت می‌کنند. آن‌ها می‌خواهند فریاد بزنند که مغولان سا‌ختند و شما ویران کردید!

در این میان میراث فرهنگی نیز در عملکردی ناشیانه در بخشی از این بنای سنگی ؛ با سازه فلزی و آجر مرمت‌هایی را انجام داده که به همراه ‌انباشت زباله‌ها هر بازدید‌کننده‌ای را متأثر می‌سازد. غارتگران آثار فرهنگی نیز بیرحمانه، سنگ‌های تاریخی گورستان را کنده و به جای دیگری منتقل می‌کنند.

این معبد هم اکنون به دلیل ساخت و ساز های انجام گرفته در اطراف آن و نیز نفوذ آب های سطحی به داخل آن در حال تخریب است.

طبق تحقیقات و بررسی ها معلوم شده که در این معبد آرامگاه یکی از علمای بنام و با تقوی مراغه یعنی آخوند ملا معصوم مراغه ای قرار دارد که بعد از وفاتش در این معبد دفن شده است.

جایگاه مراغـــــــه در تاریخ ایران

جایگاه مراغـــــــه در تاریخ ایران

---

مراغه یکی از شهرهای قدیمی ایران است. این شهر در شمال غربی ایران و در استان آذربایجان شرقی قرار گرفته است. دین مردم این شهر مسلمان و مذهب انها شیعه جعفری است و مراسمات مذهبی پرشوری در ایام ماه محرم و ماه رمضان برپا میکنند مردم این شهر به زبان ترکی صحبت میکنند نام مراغه در اصل ماراوا و مراوا و ماداوا بوده که جایگاه مادها معنی می‌دهد. مراغه تاریخ پر افت و خیزی داشته است و از شهرهای مهم شمال غربی ایران بشمار می‌رود. آثار باستانی مراغه بسیار است که رصدخانه خواجه نصیر طوسی از مهم‌ترین آنهاست.
تصویری از رصدخانه مراغه



از آثار بسیار کهن در مراغه مهرابه مراغه است. مهرابه‌ها نیایشگاههای مهرپرستان بودند. مهرپرستی، دینی ایرانی بوده که پرستش خورشید از اجزای اصلی آن بشمار می‌رفته است. این دین از ایران به اروپای غربی هم رخنه کرده بود. این شهر جمعیتی بالغ بر۳۰۰٬۰۰۰ نفر را در خود گنجانده است .

مراغه یکی از قدیمی‌ترین شهرهای ایران و دومین شهر بزرگ استان آذربایجانشرقی (تبریز) میباشد که در کنار رودخانه زیبای صافی و در مشرق دریاچه ارومیه و بر دامنه جنوبی کوه سهند قرار گرفته است. نام قدیمی مراغه را (مراوا یا ماراوا) ذکر کرده‌اند و بر همین اساس قدمت شهر مراغه به دوره ماد بر می‌گردد. موقعیت منطقه‌ای مراغه طوری است که از شمال به شهر تبریز و ارتفاعات کوههای سهند و از شرق به شهرستان هشترود و از سمت مغرب به دریاچه ارومیه و از جنوب به شهرستان میاندوآب محدود است.

فاصله مراغه – تبریز از طریق جاده آسفالته 130 کیلومتر است اختلاف ساعت این شهر با تهران 21 دقیقه و 30 ثانیه است. این شهر علاوه بر جاده آسفالته از طریق خط آهن به تبریز و تهران و از طریق خطوط هوایی به تهران متصل می‌شود. بطور کلی مراغه از دو ناحیه کوهستانی و جلگه‌ای تشکیل یافته و از لحاظ آب و هوا معتدل (متمایل به سردی) و نسبتا مرطوب است.

از مکانهای تاریخی و قدیمی آن : گنبد کبود ، گنبد مدور ، گنبد غفاریه را می‌توان نام برد.
گنبد مدور




اوج شهرت نام مراغه به عهد هلاکوخان می‌رسد. در دوره هلاکوخان و در زمانی که مراغه به عنوان پایتخت برگزیده شده بود با تقاضا و تشویق دانشمند بزرگ ایرانی خواجه نصیر الدین طوسی معتبرترین مرکز علمی جهان یعنی رصدخانه مراغه در یکی از تپه‌های شمال غربی مراغه احداث گردید که قبل از ویرانی یکی از بزرگترین مراکز پژوهشی و نجومی زمان خود در جهان بود. و هم اکنون گنبدی بلند جهت پوشش بقایای برج مرکزی رصد خانه بر روی آن احداث گردیده که به عنوان نمایشگاه، از آلات و وسایل نجومی آن دوره نیز در آن استفاده خواهد شد.
رصدخانه خواجه نصیرالدین طوسی


مراغه مدتی در زمان حکومت مغول‌ها پایتخت ایران بوده است و دانشمند نامی و بزرگ جهان خواجه نصیر الدین طوسی در آن زمان اقدام به راه اندازی بزرگ‌ترین رصد خانه و کتابخانه نجوم در جهان در این شهر نموده است و اکنون نیز این مکان در کوه رصد مراغه موجود است.

مراغه که اکنون دارای پتانسیل‌های بسیار قوی از لحاظ گردشگری و صنعتی و فرهنگی است تبدیل به یکی از بهنرین و برجسته‌ترین شهرهای مهم استان شده و ایجاد دانشگاه‌های متعدد و مراکز تحقیقاتی و شهرک‌های صنعتی و علمی و همچنین دهکده توریستی و ... مراغه را تبدیل به شهری زیبا نموده است.

از جمله مکانهای دیدنی مراغه می‌توان به غار کبوتر در مراغه اشاره کرد که این غار دارای ۵ چاه بسیار عمیق است که تا کنون هیچ کس نتوانسته به انتهای این غارها دسترسی پیدا کند. حکایت‌های مختلفی در اینباره موجود است .
غار کبوتر

قبر مادر هلاکوخان و گنبد سرخ مراغه و تکیه‌ها و مساجد بسیار قدیمی مراغه را به شهری توریستی تبدیل نموده است


پل آجری روستای مردق که در عصر قاجار بر روی رودخانه مردق چای ساخته شده یکی دیگر از آثار مهم این شهرستان می باشد. طهماسب حنفی از بزرگترین دانشمندان این شهرستان بوده که با کمک دانشمند بزرگ و شهرساز خانم ژاکلین بوژو گارنیه هرم سه گوش را برای جمعیت شاغل در شهر مراغه و روستای خرمازرد تهیه کرده است.

سایر مناطق دیدنی مراغه:

امامزاده معصوم ورجوی
این‌ امامزاده‌ در روستای‌ ورجوی‌ مراغه‌ در کنار یک‌ گورستان‌ قدیمی‌ واقع‌ شده‌است‌.
برخی‌ از قبور این‌ گورستان‌ سنگ‌های‌ منقش‌ به‌ تیر و کمان‌، نیزه‌ و شمشیر و سپر دارد. این امامزاده به آخوند ملا معصوم‌مراغه‌ای‌ تعلق‌ دارد.

چشمه ورجوی

آب‌ این‌ چشمه‌ در 8 کیلومتری‌ جنوب‌ مراغه‌ همراه‌ با گاز از زمین‌ خارج‌ می‌شود
و درردیف‌ آب‌های‌ معدنی‌ بیکربناته‌ کلسیک‌ و منیزین‌ گازدار و آهن‌ دار است‌.
آب‌ چشمه‌ مزه‌ای‌ گزنده‌ دارد و برای‌استحمام‌ مورد استفاده‌ قرار می‌گیرد.

مکان های دیدنی:

دره گشایش
دریاچه سد علویان
رودخانه صوفی‌ چای‌
رودخانه موردی چای
مسجد ملارستم‌
معبد مهری
مقبره اوحدی مراغه‌ای
موزه مراغه

مراغه

مراغه

مراغه از شهرهای تاریخی و قدیمی آذربایجان و ایران است. بطلمیوس یونانی، دریاچه ارومیه را به مناسبت واقع شدن آن در کرانه غربی ناحیه مراغه، مارگیانه خوانده است. مارک آنتوان سال 36 قبل از میلاد، هنگام ذکر حوادثی که زمان پارت‌ها در این منطقه رخ داد، از این مکان به نام فرائه‌تا یاد کرد.هنگام خلافت هارون‌الرشید، درآمد شهر مراغه به دختران خلیفه اختصاص داشت. در دوره جنگ‌های اعراب با بابک خرمدین درارسباران، این شهر پناهگاه قشون اعراب بود، حتی افشین، مراغه را مرکز زمستانی قشون خود قرار داد.در 280 هجری فرمانروایی مراغه به محمد بن افشین بن دیو داد رسید. بعد از وی برادرش یوسف به جای او نشست و درسال 296 هجری به نام خود در مراغه سکه زد. در دوران فرمانروایی قره یوسف، مراغه بسیار آباد و معمور شد، یک درالاماره،یک خزانه و چند ساختمان دیوانی در آن بنا کرد. کم کم قدرت او بالا گرفت و مورد تأیید خلیفه واقع شد. پس از آن مرکز حکومت خود را به اردبیل منتقل ساخت.در سال 317 هجری آخرین فرمانروای بنی ساج، یعنی ابوالمسافر الفتح در مراغه به قتل رسید. در 332 هجری، مسافریان دیلمی به مراغه دست یافتند. از این دوران سکه‌ای به نام محمد بن عبدالرزاق، سردار رکن الدوله دیلمی و سکه‌هایی به نام ابراهیم و جستان دو پسر مرزبان دیلمی دردست است که در شهر مراغه ضرب شده‌اند.در سال 420 هجری قشون غز وارد مراغه شد. در سال 566 هجری مراغه جزو قلمرو سلجوقیان درآمد. در سال 622 هجری جلال الدین خوارزمشاه بدون برخورد با مقاومت مهمی، به مراغه آمد. در سال 628 هجری این شهر به تصرف سپاهیان مغول درآمد. در 656 هجری مراغه مرکز فرمانروایی هلاکوخان مغول شد؛ خواجه نصیرالدین طوسی با همکاری چند دانشمند ستاره شناس، مأمور تأسیس رصد خانه معروف مراغه گردید. هلاکو خود، آئین بودایی داشت ولی زن و مادرش مسیحی بودند، لذا در این دوره شهر مراغه و حوالی آن مرکز مسیحیت شد. رومیان، ارامنه و نسطوریان، به خصوص دانشمندان و صعنتکاران و هنرمندان مسیحی در مراغه گرد آمدند. در زمان غازان خان، که به اسلام روی آورده بود، کلیساها به مساجد مبدل شد و دست مبلغین مسیحی از شهرهای بزرگ آذربایجان کوتاه شد.در سال 712 هجری، شمس الدین قره سنقرامیر الامرای حلب ونایب السلطنه مصر به ایران فرار کرد و سلطان محمد خدابنده اولجایتو او را پناه داد و به فرمانروایی مراغه منصوب کرد.در 759 هجری مراغه به دست تیموریان ویران شد. هنگام غلبه شاه اسماعیل، در مراغه نیز مانند سایر شهرها کشتاری رخ داد. در زمان شاه طهماسب صفوی بنای مدارس، مساجد و ساختمان‌های عام المنفعه آغاز شد و شهر مراغه، حتی آبادی‌های حوالی آن، مثل بناب از رفاه و آبادانی قابل توجهی برخوردار گردید. در جنگ‌های پی درپی ایران و عثمانی، عبدالعزیز پاشا، اندک مدتی بر مراغه فرمان راند،تا اینکه در سال 1142 هجری شهر مراغه و دهخوارقان به دست نادر شاه گشوده شد. اززمان عباس میرزا نایب السلطنه، تقریباً حکومت حوالی مراغه به احمد خان مقدم مراغی و خانواده وی اختصاص یافت. گرچه شیخ عبیدالله کُرد در سال 1297 هجری خود رابه حوالی مراغه رسانید، ولی هجوم وی و همراهانش دفع شد و سکون و آرامش به مراغه بازگشت. صمد خان شجاع الدوله مراغه‌ای، مدافع سرسخت و معروف استبداد، بازمانده‌ای از خاندان مقدم بود وی مردی بود سفاک و بی‌رحم که صفحات تاریخ معاصر ایران به خصوص در دوره مشروطیت حاکی از مظالم آن شخص است.

رصد خانه مراغه

گنجینه رصد خانه مراغه

مقدمه

تاریخ و تمدن ایران سابقه‌ای بس طولانی دارد و فراز و نشیب‌های بسیاری به خود دیده است؛ اما هرگز افول نکرده و به خاموشی نگرائیده است. پس از سقوط حاکمیت ساسانی، فرهیختگان این سرزمین فرهنگ ایرانی را با آموزه‌های اسلامی در هم آمیخته و در شکل گیری تمدن اسلامی ایفای نقش نمودند. این حرکت در عصر عباسی (به ویژه در دوره اول) به جهت وجود و حضور علمای خردمند ایرانی در دستگاه خلافت سرعت و جهش بیشتری به خود گرفت. بی‌گمان ایرانیان در عصر طلایی اسلامی نقش بسیار بارز و تعیین کننده داشتند. لکن هجوم مغولان جنگجو و چابک سوار ولی عاری از فرهنگ و دانش به این سرزمین ضربه سهمگینی وارد آورد، که تاریخ این وقایع دردناک به ویژه برخورد بسیار نامناسب و نسنجیده آنان با اهل فضل و فن و ادب را در خود ثبت کرده است. اما در همین دوره نیز بزرگانی فرهیخته، شجاعانه و مدبرانه پا به عرصه سیاست و اجتماع نهاده و شمشیر را به خدمت قلم گرفتند و توان علمی ایرانی ـ اسلامی خود را در سطح جهانی به نمایش گذاشتند.

خواجه نصیر و نقش او در این دوره

یکی از این علمای خردمند، خواجه نصیرالدین طوسی، بنیانگذار رصد خانه مراغه است. پرداختن به عظمت علمی - پژوهشی رصد خانه بدون توجه به پیشینة تاریخی و نقش محوری خواجه نصیر کاری ناقص و نا صواب است. تاریخ ایران چند دهه قبل از بنای این رصدخانه، شاهد جولان ترک تازان مغول وقتل و غارتهای آنان و تخریب و نابودی کتابخانه‌ها و مراکز علمی و کشتار یا فرار علما و دانشمندان از مقابل شمشیرهای این قوم بوده است. با قتل جمع کثیری از دانشمندان و تخلیه و تخریب مراکز علمی یک‌باره بساط علم و معرفت و حتی امید به زندگی از این دیار رخت بر بست و معدود دانشمندانی که به مناطق غربی جهان اسلام گریختند، دیگر آن آرامش و تمرکز فکری را نداشتند که با خاطری آسوده به امور علمی بپردازند. لذا دوران رشد و شکوفایی علوم به رکود و قهقرا گرائید. با این همه وجود تنی چند از رجال دانشمند ایرانی در شرق جهان اسلام و نفوذ ایشان در دستگاه مغول و ایلخانان موجب شد که اندکی از آب رفته به جویبار دانش و معرفت باز گردد. آنان با غلبه فکری و نفوذ معنوی بر امرای خون آشام مغول توانستند در مقابل این یورش سیل آسا در پاره‌ای نقاط ایستادگی کنند و از میان این قوم وحشی افرادی دانش دوست و ادب پرور و نیکوکار تربیت نمایند.1 خواجه نصیر مشهورترین و موثرترین افراد دانشمند این دوره است. اگر تمام قلمرو هنر و علوم و فلسفه را با یکدیگر در نظر بگیریم، بدون شک پس از ابن سینا، بزرگترین چهره، خواجه نصیر است و هیچ کس به اندازه او در زمینه‌های مختلف در دیگران تاثیرگذار نبوده است.2

محمد بن فخرالدین محمد بن حسن مکنی به ابو جعفر، مشهور و معروف به خواجه نصیر در سال 597 هجری قمری در جهرود قم متولد شد و در طوس اقامت گزید. بعد از تحصیلات مقدماتی، فقه و منطق و کلام را در طوس از پدر و دایی خویش آموخت. سپس نزد چند تن از علمای نیشابور به فرا گرفتن علوم ریاضی و حکمت پرداخت و به سال 619 هجری اجازه روایت گرفت.3 وی در معارف زمان خویش به ویژه حکمت و ریاضی استاد مسلم شد و به استاد البشر ملقب گشت.4 در جوانی به خدمت اسماعیلیه قهستان رفت و کتاب اخلاق ناصری را برای محتشم قهستان، ناصرالدین عبد الرحیم، که مردی فضل دوست بود نگاشت. سپس به دستور ناصر الدین راهی "قلعه الموت" از قلاع اسماعیلیه شد. چون هولاکوخان عزم تسخیر قلعه‌های اسماعیلیان را کرد، رکن الدین خور شاه، فرمانروای الموت به صواب دید خواجه تسلیم شود. (سال 654 ه‍( خود وی نیز چاره‌ای برای جلو گیری از ویرانی کلی سرزمین ایران ندید الا اینکه به عنوان منجم به خدمت هولاکو در آید. بدین ترتیب اعتماد خان مغول را به خود جلب کرد و توانست برخی از کتابخانه‌ها و مدارس را از نابودی برهاند. ضمنا سرپرستی اوقاف عهد هولاکو به او واگذار شد.5

خواجه با تمام عزت و اقتدار و احترام از ملازمان هولاکو و به تعبیری وزیر او بود. پس از هولاکو، اباقاخان نیز وی را گرامی داشت. خواجه گذشته از مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی و نفوذ کلام بسیار قوی در دربار ایلخانی و پرداختن به شعر و شاعری، به تدریس و تصنیف و تحقیق پرداخته، آثار بسیار متعددی به عربی و فارسی در زمینه اخلاق، کلام، ریاضی، نجوم و علوم طبیعی از خود به یادگار گذاشت که در منابع مختلف به بیش از پنجاه مورد آنها اشاره شده است. وی که شیعه اثنی عشری بود، چندین کتاب در علم کلام شیعه به رشته تحریر درآورده که کتاب تجرید العقاید معروف‌ترین کتاب از این نوع است. تأثیر وی در جهان اسلام به ویژه در قسمت شرقی آن بسیار عظیم بوده است. ولی در مغرب زمین تنها آثار نجومی و ریاضی او ترجمه شده است که البته همین‌ها در قرون وسطی و دوره رنسانس تاثیر فراوانی داشته است.6

بنای رصدخانه و عظمت آن

مغولان از فضل و معرفت سهم و حظ زیادی نداشتند، لکن به ستاره شناسی و احکام آن علاقه مند بودند. هولاکو وقتی در سال 657 در مراغه ساکن شد ضمن گرامیداشت مقدم خواجه از وی خواست رصد خانه‌ای در آنجا بنا کند. خواجه با توجه به عظمت کار مورد نظر و عدم وجود امکانات و نیروی انسانی شایسته و فاضل گفت: "بنای رصد خانه و نوشتن زیج تازه، نزدیک به سی سال وقت لازم دارد" ولی هولاکو اصرار ورزید. در نتیجه خواجه این کار را در مدتی کمتر از دوازده سال به انجام رساند.7 برخی نیز آورده اند که فکر ایجاد رصدخانه از ضمیر منگوقاآن تراوش کرده بود، که خود بدان توفیق نیافت. هولاکو به وصیت او اقدام به چنین کاری کرد چون منگوقاآن از میان سلاطین مغول به حدّت ذهن و ذکاوت امتیاز تمام داشت، چنانکه بعضی از اشکال اقلیدسی را حل می‌کرد. لذا در صدد برآمد که در وقت اقتدار رصدی بنا نماید. از این رو به موجب فرمان جمال الدین محمد بن طاهربن محمد الزیدی البخاری بدان مهم مشغول گشت. اما بعضی از اعمال بر وی مشتبه شده و تحقق این مسأله به تأخیر و تعویق افتاد... این شد که در وقت وداع به برادرش گفت که چون قلاع ملاحده را فتح کنی، خواجه نصیر طوسی را بدین کار بگمار. چون فتح قلاع اسماعیلیه میسر گشت و خواجه به خدمت پیوست، ایلخان مفارقت او را جایز ندانست و فرمان داد که در موقع مناسب به امر رصد اشتغال نماید. و خواجه مراغه را برای این کار اختیار نمود."8 قول دیگر آن است که: "خواجه چون علاقه و اراده مغولان را بر مقوله ستاره شناسی و ر صد انجم ملاحظه کرد، فرصت را غنیمت شمرد و در خواست اجازت نمود تا بدان کار بپردازد و زیجی استنباط کند تا بهره‌ها از آن گرفته شود. خان مغول پیشنهاد او را موافق مزاج خود یافت و اذن صادر کرد و همه امکانات را برای وی فراهم ساخت".

خواجه چون در راس اوقاف ایلخانی قرار داشت، یک دهم اوقاف را جهت تامین هزینه‌های رصدخانه قرار داد و بنیه مالی مستمر و قوی بر آن فراهم آورد. به علاوه مبلغ بیست هزار دینار آن روزگار را جهت تعمیر و تهیه اسباب و آلات خرج کرد.9 از جهت تامین نیروی انسانی متخصص و متبحر نیز برای خواجه فرصت مناسبی پیش آمد؛ زیرا اولا محل و موقعیت مناسبی برای دانشمندان و فرهیختگان قلمرو اسلامی جهت تحقیق و پژوهش‌های علمی فراهم شد. ثانیا پس از چند دهه امنیت لازم توام با اکرام و احترام برای علما و خردورزان اسلامی با جلب نظر خان مغول ایجاد شد. لذا خواجه با حمایت و فرمان هولاکو حدود صد و بیست تن از علمای علم نجوم را از اقصی نقاط مختلف به مراغه دعوت کرد و ضمن اکرام و احترام فراوان آنان را در مساکن مجلل منزل داد.10

صدر الدین علی فرزند فاضل خواجه متولی امور رصد خانه و ریاست عالیه آن البته با مدیریت و نظارت شخص خواجه بود. خواجه علاوه بر تامین و تکمیل هیات علمی لازم چند کار مهم دیگر نیز کرد.

الف) به دستور هولاکو همه آلات رصد لازم را که در بغداد و نقاط دیگر مغولان به غارت گرفته بودند، در مراغه در اختیار خواجه قرار دادند.11

ب) آلات رصد و دستگاههای نجومی جدیدی به همت خواجه و دستیارانش اختراع گردید و مورد استفاده قرار گرفت. ساخت این گونه آلات نجومی در این مرکز به اوج خود رسید.12

ج) کتابخانه‌ای بزرگ در شهر مراغه و محل رصد خانه تاسیس کرد و کتب معتبر علمی را در زمینه نجوم، ریاضی و... از اقصی نقاط شناسایی و تهیه کرد و در اختیار کتاب دوستان و منجمان قرار داد. تعداد کتب این کتابخانه را بالغ بر چهار صد هزار جلد نوشته اند که تا آن تاریخ در هیچ یک از کتابخانه‌های جهان اسلام رقمی به این عظمت دیده نشده بود.

د) منجمان و محققان شاغل در رصدخانه را مورد احترام و اکرام و در شرایط مناسب رفاهی قرار داد و برای طلبه دانش کمک هزینه تحصیلی مقرر نمود.13

با این وصف رصدخانه مراغه نه تنها به عنوان یک مرکز بزرگ علمی ـ نجومی بلکه به صورت یک سازمان و موسسه علمی مجهز، که در آن کلیه شاخه‌های علوم آن روز تدریس می‌شد، شهرت یافت.14 این مرکز دانشگاهی بود که پس از جندی شاپور و مدارس نظامیه و مستنصریه از بزرگترین مراکز علمی اسلامی به شمار می‌رفت. قبل از آن رصدخانه حاکمی مصر (مربوط به قرن پنجم) تا دیر زمانی یگانه مرجع علمای هیات بود؛ ولی همین که خواجه نصیر رصدخانه تازه‌ای بنا کرد، رصدخانه حاکمی از اعتبار افتاد؛ زیرا رصدخانه مراغه از هر جهت کامل‌تر بود و پول زیادی برای تکمیل آن مصرف شد.15 به تعبیر دیگر می‌توان آن را نخستین رصدخانه نجومی به معنای کامل دانست.16

مهمترین نتیجه و کار تحقیقی این رصدخانه زیجی است به نام زیج ایلخانی که بعد از رصد ستارگان و اجرام آسمانی توسط منجمان و محققان و به ریاست خواجه تنظیم شد. این زیج در اصل به زبان فارسی است که بعدها به زبان‌های دیگر ترجمه شد. این اثر علمی نه تنها در تحول و تکامل علم نجوم موثر واقع شد، بلکه برای نسل‌های بعدی نیز راهنمای خوبی به حساب آمد. این زیج شامل چهار قسمت به شرح ذیل است. الف) در تواریخ؛ ب) در سیر کواکب و مواضع و طول و عرض آنها؛ ج) در اوقات؛ د) در باقی اعمال نجوم.17

جداول نجومی خواجه نصیر در جهان اسلام، غرب و شرق بودایی مشهور شد. این جداول همگی ایرانی18 و در توجه دانشمندان غرب به علم نجوم و تحول در هیات نجوم از منظومه بطلمیوسی به منظومه کپرنیکی و کپلری سخت مورد عنایت و محل مراجعه بودند. تا دوره رنسانس یکی از بهترین راهنمای ارصادات رصدخانه‌های اروپا، زیج یا جداول نجومی رصدخانه مراغه بود. رصدخانه سمرقند در قرن نهم هجری به تقلید از رصدخانه مراغه به وجود آمد. حتی رصدخانه‌های بزرگ مغرب زمین همچون رصدخانه‌های تیکو براهه و کپلر تحت تاثیر رصدخانه مراغه بوده اند.19 تا دوره ایلخانان ظاهراً هیچ کس طرحی که قادر باشد در دقت و صحت با طرح بطلمیوس رقابت نماید و در عین حال دارای تنها حرکات مستدیر متحدالمرکز باشد، ارائه نکرد. اما این تحول را خواجه نصیر آغاز نمود و به کمک همکارانش در رصدخانه مراغه به انجام رسانید. در عظمت کار خواجه و گنجینه عظیم رصدخانه مراغه همان بس که برخی منابع (تالیف صاحب نظران غیر ایرانی و غیر مسلمان) از آن تعبیر به مکتب نجومی مراغه کرده اند.20

دوره فعالیت این مرکز را حداقل تا عصر سلطنت سلطان محمد خدابنده (قرن هشتم هجری) می‌دانند. قدیمی ترین طرح از این محل مربوط به کروکی مختصری است که در سال 1883 میلادی هوتوم شیندلر آلمانی آن را ترسیم کرد. این طرح تنها وضع ناهمواری‌های سطح تپه را نمایان می‌کرد و اطلاع دیگری به دست نمی داد. اولین کاوش‌ها به سرپرستی دکتر پرویز ورجاوند استاد باستان شناسی دانشگاه تهران از سال 1351 هجری شمسی شروع شد. این مرکز بزرگ علمی و ارصادی متأسفانه به کلی ویران شده و مدت مدیدی تنها نامی از آن بر سر زبان‌ها بود. خوشبختانه سازمان میراث فرهنگی و دیگر سازمان‌های مسئول اخیراً گام‌هایی را برای احیا و معرفی این بنای عظیم برداشته اند که ضمن تقدیر و امتنان امیدواریم شاهد نتایج خوب این حرکت برای شهرستان مراغه و فرهنگ غنی اسلامی ـ ایرانی خود باشیم.

اگر تمام قلمرو هنر و علوم و فلسفه را با یکدیگر در نظر بگیریم، بدون شک پس از ابن سینا، بزرگترین چهره، خواجه نصیر است و هیچ کس به اندازه او در زمینه‌های مختلف در دیگران تاثیرگذار نبوده است.

تا دوره رنسانس یکی از بهترین راهنمای ارصادات رصدخانه‌های اروپا، زیج یا جداول نجومی رصدخانه مراغه بود. رصدخانه سمرقند در قرن نهم هجری به تقلید از رصدخانه مراغه به وجود آمد. حتی رصدخانه‌های بزرگ مغرب زمین همچون رصدخانه‌های تیکو براهه و کپلر تحت تاثیر رصدخانه مراغه بوده اند.

ساعت آفتابی مراغه

این ساعت در اجرای طرح از جندی شاپور تا مراغه و جاده‌های دانش و ارتباط علوم قدیمی با علم جدید در این شهرستان اجرا شده است.

 بگفته " ون سان گریمو "  دانشمندان ایران به ویژه خواجه نصیر نقش به سزایی در توسعه علوم در سال‌های قبل داشتند و در زمان حاضر باید با اجرای طرح‌های علمی، علوم دانشمندان گذشته را توسعه دهیم.

این ساعت با هدف احیا گنبد سرخ که قبل از رصدخانه مرکز تشخیص زمان تحویل سال، آغاز سال نو و ساعات مختلف روز و زمان تشخیص اذان ظهر بود ، در این مکان اجرا شده است.

این ساعت به‌مناسبت سال جهانی فیزیک و با مشارکت و نظارت میراث فرهنگی و گردشگری ، مرکز تحقیقات نجوم و اختر فیزیک مراغه و بخش همکاری‌های فرهنگی سفارت فرانسه در تهران در ضلع شمالی گنبد سرخ مراغه اجرا شده است.

ساعت خورشیدی مراغه علاوه بر نشان دادن ساعت، ماه‌های خورشیدی و میلادی را نیز نشان می‌دهد و خطای آن کم‌تر از یک ثانیه است.

برای ساخت و اجرای این ساعت ‪ ۲۰۰میلیون ریال اعتبار هزینه شده است.

واما گزارش خبر ساعت آفتابی از میراث خبر

ساعت آفتابی مراغه افتتاح شد  مراغه _ 19 تیر 1384 _ میراث خبر

ساعت آفتابی مراغه نمونه گفت و گوی متقابل میان ایران و فرانسه و پلی میان گذشته درخشان تاریخ علم و آینده و سپاس و وفاداری ما به شهر زیبای مراغه است.

به گزارش میراث خبر دکتر گریمو، رایزن همکاری و فعالیت های فرهنگی سفارت فرانسه در ایران که به نمایندگی از سفیر فرانسه در مراسم افتتاح ساعت آفتابی گنبد سرخ مراغه شرکت کرده بود، با ابراز خوشحالی از حضور دوباره اش در شهر علم و تاریخ مراغه گفت: سال گذشته در برنامه گذر زهره از برابر خورشید و امروز برای آغاز به کار ساعت آفتابی گنبد سرخ در مراغه هستم . »

گریمو ضمن اشاره به سابقه طولانی علم در شهر مراغه، ساعت خورشیدی این شهر را نه تنها از نظر زیبایی شناسی بسیار باارزش دانست بلکه آن را پدیده علمی پیچیده ای توصیف کرد که با محاسبات طولانی آماده شده است.

وی همکاری سفارت فرانسه را برای ساخت این ساعت آفتابی در چارچوب همکاری های فرهنگی و علمی میان دو کشور ذکر کرد:« از مدتی پیش با کمک نهادهای علمی ایران و بخش فرهنگی سفارت فرانسه طرحی را با نام جاده های علم از جندی شاپور تا مراغه آماده اجرا کرده ایم. امسال نیز به بهانه سال جهانی فیزیک، پیشنهاد ساخت ساعت آفتابی را در مراغه دادیم که با همکاری مرکز تحقیقات نجوم مراغه و میراث فرهنگی شریط ساخت آن فراهم شد. »

رایزن فرهنگی سفارت فرانسه رصد پنج هزار فرانسوی را درکنار رصد خانه مراغه و سفر کاروان شعر ایران فرانسه را به شهر های مختلف ایران از جمله برنامه های این طرح علمی، فرهنگی عنوان کرد :« در آینده این همکاری ها بیشتر خواهد شد . این نوع همکاری ها زمینه گفت و گوی میان تمدن ها را به همراه دارد. »

پیش از سخنان رایزن فرهنگی فرانسه دکتر علی عجیب شیر زاده رئیس مرکز نجوم مراغه دلیل استقرار این ساعت آفتابی را در کنار گنبد سرخ، سنخیت این مکان با مسئله سنجش زمان و تاریخ دانست و گفت: « براساس اطلاعات تاریخی این محل پیش از خواجه نصیرالدین توسی به همین علت ساخته شد و تعیین زمان خورشید از روی نصف النهار ها از این جا مشخص می شد. منافذی که در روی ساختمان می بینید از گذشته وجود داشته اما خواجه نصیرالدین توسی برای محاسبه دقیق تر این منافذ را بیشتر کرد.او بسیاری از محاسبات علمی اش در کنار گنبد سرخ مراغه انجام داده است. »

وی در ادامه صحبت هایش به همکاری با بخش فرهنگی سفارت فرانسه در ساخت این ساعت آفتابی اشاره کرد:« در این راه باید به تلاش دکتر دنیس ساوا رئیس بخش ساعت های آفتابی فرانسه طراح این ساعت اشاره کنم که روزها و شب های زیادی محاسبات دقیق علمی را در مراغه انجام دادند تا توانستند ساعت را آماده کنند. همچنین باید بگویم که همزمان ، ساعت آفتابی دیگر در دانشگاه تبریز ساخته شده که هر دو ساعت به بهانه سال جهانی فیزیک راه اندازی شده است. »

عجب شیرزاده درباره دیگر برنامه های مرکز نجوم مراغه توضیح داد :« در آینده نزدیک تلسکوب فضایی ای را در نزدیکی رصدخانه مراغه نصب می کنیم تا بتوانیم فعالیت های علمی این منطقه را بیشتر کنیم. »

وی در پایان از مراغه به عنوان شهر علم و یاد خواجه نصیرالدین توسی نام برد و اظهار امیدواری کرد، این شهر بار دیگر از نظر علمی احیا شود.

دنیس ساوا رئیس مرکز ساعت های آفتابی فرانسه و طراح ساعت آفتابی مراغه پیش از توضیح درباره چگونگی اندازه گیری زمان و تاریخ به روی آن دلیل انتخاب مراغه برای ساخت ساعت آفتابی را شرح داد :«شاید این سئوال پیش آید که در سال 2005 که ساعت اتمی با آن اندازه گیری دقیقش وجود دارد، چرا ما به فکر ساخت ساعت آفتابی افتادیم. من می گویم این ساعت خورشیدی پیوند بین علم قدیم و جدید است. پیوند میان کاری که خواجه نصیر توسی و برای محاسبه زمان و اعتدال ها کرد با علم مدرن HITC است. »

ساوا سپس به دشواری محاسبه دقیق در شهر مراغه به دلیل نوع قرارگیری برروی نصف النهار اشاره کرد:« این ساعت با یک ثانیه اختلاف زمان را نشان می دهد. ما تلاش زیادی کردیم تا این زمان را به حداقل برسانیم و یک سری اصلاحات را برروی آن اعمال کنیم.»

به گفته طراح ساعت مراغه عیب ساعت های خورشیدی با ساعت های دیگر اختلافی است که با ساعت رسمی دارند:« ساعت رسمی ایران براساس نصف النهار گرینویچ اندازه گیری می شود. این در حالی است که ساعت خورشیدی زمان خورشیدی را نشان می دهد. خورشید در برخی از ساعت ها تندتر و کندتر حرکت می کند. مشکل دیگر تغییر ساعت ها در تابستان و زمستان است که تعیین زمان را با این ساعت مشکل می کند.»

با این همه دنیس ساوا تاکید کرد:« مراغه می تواند به خود مغرور باشد که یکی از دقیق ترین ساعت های خورشیدی ایران و جهان را دارد.»

در این مراسم علاوه بر دکتر گریمو رایزن همکاری های فرهنگی سفارت فرانسه، دانیل وزنی وابسته فرهنگی سفارت فرانسه و دکتر بلانشی وابسته همکاری علوم سفارت و دکتر عمرانی معاونت سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان آذربایجان شرقی، ناصر زواری مدیر اداره میراث فرهنگی مراغه، نماینده فرماندار و چند تن از اعضای شورای شهر مراغه حضور داشتند.

ساعت خورشیدی مراغه به صورت عمودی برروی دیواری مقابل گنبد سرخ مراغه قرار گرفته است

گنبد سرخ مراغه یکی از بناهای دوره سلجوقی است که پیش از رصد خانه برای محاسبه زمان ساخته شد. این بنا دارای یک شبستان و یک سردابه است. پای بنا از سنگ تراشیده شده و نشانه هایی از آجرهای لعابی فیروزه ای برروی آن به چشم می خورد.

غار هامپوئیل (غار کبوتر)

غار هامپوئیل (غار کبوتر)

غار منحصر به فرد  وفوق العاده زیبا ودر عین حال مخوف و وحشتناک هامپوئیل که نه تنها در ایران بلکه در جهان حرف اول را میزند بطوریکه همتای این غار فقط در ایالت کالیفورنیای آمریکا میباشد که هنوز این غار بطور کامل شناسایی نشده و احتمال میرود که تا به حال فقط 50%از غار شناسایی شده باشد.

"هامپا کهول" ، "هامبا کهول" ،"هامپوئیل" ، "هنگ کهول" ، "هامپو هول" ، "همپوهول" همگی نامی برای یک غار است که ریشه در زبان سانسکریت دارد و وقتی با زبان آذری تلفظ شده و با خط عربی نوشته می شود به چنین چیزی تبدیل می شود. شاید برای راحت شدن از این مسئله بغرنج عده ای از رنج خود کاسته و نام "کبوتر" بر این غار نهاده اند. غافل از اینکه چنین نامی به تنهایی خود میراثی ارزشمند و قابل اعتناست و برای نگهداری و محافظت از آن باید همتی ویژه بکار بست.درمقاله ای تحقیقی نوشته آقای "جوادمفرد کهلان" به عنوان محقق تاریخ ایران باستان که با موضوع تعیین زمان زرتشت در شاهنامه و کتب پهلوی نوشته شده آمده است :((یکی دیگر از فرمانرواهای اوستایی که از آن در شاهنامه نام برده شده است هوم عابد است. کار تاریخی مهمی که به وی منسوب است همانا دستگیری افراسیاب (مادیای اسکیتی، قاتل فرائورت/ سیاوش) در سواحل شرفی دریاچهً اورمیه ، به نزدیکی آتشکدهً آذر گشنسب شهر رغهً زرتشتی (مراغه) است که در شاهنامه و اوستا انعکاس یافته است. لابد همین امر باعث تّقرب وی به مقام ساتراپی نواحی شمال غربی فلات ایران و دامادی آستیاگ پسر کیاخسار گردیده است. فردوسی مکان دستگیری افراسیاب توسط هوم عابد را در قصر زیر زمینی وی (" معبد مهر" قصبهً ورجوی مراغه) یا غار آهکی معروف کبوتر مراغه (هنگ کهول) ذکر می نماید:

وزان پس چنان بد که افراسیاب*همی گشت هرجای بی خورد و خواب*نه ایمن به جان و ونه تن سودمند*همیشه هراسان ز بیم گزند*همی از جهان جایگاهی به جست*که باشد به جان ایمن و تندرست*به نزدیک بردع یکی غار دید*سر کوه غار از جهان نا پدید*ندید از برش جای پرواز باز*نه زیرش پی شیر و جای گراز*زهر شهر دور و به نزدیک آب*که خوانی همی هنگ افراسیاب

این غاربا قدمت 150 تا 200 میلیون سال و با داشتن مناظر طبیعی یکی از شگفتی‌های آفرینش در مراغه و هم‌سن با غار علی صدر همدان است و  دومین غار خاکستری از نظر وسعت و قدمت در جهان به شمار می‌رود به سبب وجود فسیل‌های حلزونی در بستر سنگ‌های رودخانه و آثار بی شمار دوران مختلف زمین‌شناسی، یکی از منابع مهم تحقیقاتی و مطالعاتی زمین‌شناسان در منطقه به شمار مى رود .

این غار در کمرهٔ‌  کوهى صخره‌اى،  رو به جنوب قرار گرفته  است و از بستر رودخانهٔ  مردى چاى  حدود ۱۶۰۰    متر ارتفاع  دارد. دهانهٔ‌ غار ۸ متر است و ارتفاعش به ۲۵ تا ۴۰ متر مى‌رسد. طول و عرض میدان  اول غار تقریباً ۴۰ تا۶۰ متر است که مساحت 2400متری را تشکیل میدهد. در ابتداى ورود به غار، کتیبه‌اى به زبان روسى دیده مى‌شود که تاریخ  آن مربوط به سال ۱۹۲۵ میلادى است.

 در ابتدای ورودی غار میدان بزرگی وجود دارد که سقف آن لانهٔ کبوتران است. پس از تونل کم‌ارتغاعی که در سمت راست قرار دارد، میدان نسبتاً بزرگ دیگری نیز وجود دارد. در سمت شمالی و شمال شرقی میدان دوم، چهار حفره و فرورفتگی گود به چشم می خورد که نشان دهنده وجود چهار حلقه چاه به عمق تقریبی 10 تا 1۲ متر است که چاه های 1 و 2 در پائین به هم متصل و به همان جا محدودند. ولی چاه های 3 و 4 در عین اتصال به هم در زیر امتداد دارند. در این میدان صخره‌های بزرگی دیده می‌شود که تا خردادماه به‌دلیل ریزش آب‌های زیرزمینی سطح آن‌ها لغزنده بوده و عبور از آن‌ها احتیاط زیادی را می‌طلبد. سپس این میدان بزرگ به اتاق‌های بزرگ و در نهایت به تونل‌های باریکی ختم می‌شود. در سقف اتاق‌ها زمانی  صدها خفاش به‌حال آویزان دیده می‌شدند که با هماهنگی خاصی به‌طور موزون در نوسان بودند ولی حال بعلت رفت وآمد های زیاد  داخل غار جایی برای خفاشان نماند  وکم کم جای خودشان را به انسانها   دادند وخودشان در دل تاریکیهای چاهها کم شدند.

در این غار تالارهای و معابر جالب وجود دارند که هر کدام با اسمی توسط غارنوردان تبریز و مراغه ای نام گذاری شده که به طور مثال میتوان به تالار غمگین، تالار معبد، چاه و تالار خفاش، تالار آینه، حوض کوثر، پیست اسکی، چاه داوود و ... اشاره کرد.

 همه ساله تغییرات زیادی در داخل غار اتفاق می افتد. تغییرات عمده میدان اول و دوم از نظر زمین شناسی پیدایش خاکستر است که گاهی تا قوزک پا و حتی تا زانو می رسد. داخل چاه های متعدد غار، دو سفره آب وجود دارد که یکی به علت ریزش از بین رفته، ولی در چاه دیگر آب وجود دارد و صدای جریان آن از بالا به گوش می رسد. در اطراف چاه ها و دیواره ها و سقف میدان دوم رسوبات آهکی ، مناظر جالب توجه و زیبایی به وجود آورده است. هوای غار بسیار مرطوب است و در انتهای آن به خصوص در کنار چاه سوم و چهارم هوای کافی وجود ندارد و برای رسیدن به کنار چاههای غار، بدون تجهیزات کافی مانند طناب، نورافکن، وسایل ایمنی، کپسول هوا و راهنما امکان پذیر نیست.

بگفته  محققین وغار نوردانی که تا به حال توا نسته اند از چاه های مخوفیکه به  گفته خودشان چاه اولی از بالا بترتیب با عمق 12 متر ودومی به عمق 60 متر و سومی به عمق 100متر  را پشت سر گذاشته وبه تالار آیینه راه یابند تالاری که وقتی به سقفش نور میافتد مثل آیینه نور رامنعکس میسازد.

و وقتی از آنهم پا را فراتر می نهی  به چشمه زلالی میرسی که خروجی آب هنوز بر کسی مشخص نیست و کشفیات غارنوردان در اینجا خاتمه مییابد وهنوز کسی پیدا نشده پا را  از این جلوتر بگذارد و منطقه جدیدی را از این غار که هنوزپای جنبنده ای به آنجا نرسیده را کشف کند  وعلت آنهم بیشتر بخاطر کمبود اکسیژن در محل و طویل بودن راه میباشد .

بگفته  غار نوردانی که دل را به دریا زده وتاتوان داشتند به جلو حرکت کرده وبدون لحظه ای استراحت توانسته انداین مسیر را درعرض 9ساعت راهپیمایی طی کنند  .

وهمچنین اگر ازافراد محلی احوالات این غار  را جویا شوی داستانهای تخیلی زیادی را میشنوی  از جمله اینکه  میگن یکی عصایش در چاه غار میافتد بعداز 8 ماه که به کربلا سفر میکند عصایش را آنجا  مییابد که دوره گردی از اب فرات گرفته بوده و........

نوشته شده توسط آقای ایوب فارابی

مراغه بهشت آذر بایجان

موقعیت منحصر بفرد مراغه ریشه در تاریخ دارد. این شهر در گذشته به عنوان مرکز ایالت آذربایجان و پایتخت ایران همواره به لحاظ

 موقعیت استراتژیک خود مورد توجه حکام بوده و از جنبه های مختلف اقتصادی، علمی و ... در دوره های مختلف از رونق خاصی

 برخوردار بوده است.

مراغه همینک نیز به لحاظ وجود مسیرهای ارتباطی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. وجود خطوط ریلی، جاده ترانزیتی و فرودگاه

سهند، مراغه را کانون ارتباطی منطقه جنوب آذربایجان نموده است. وجود بیش از 300 اثر تاریخی و 19 اثر قابل بازدید، منطقه

 فسیلی مراغه (بهشت فسیلی جهان) و آثار طبیعی منحصر به فرد رشته کوه سهند و آب های معدنی فراوان از جمله ویژگیهای

 منحصر به فرد مراغه است.

آثار طبیعی مراغه:

رشته کوه سهند عروس کوه های ایران

آبهای معدنی : شور سو، ساری سو، ایستی سو، قره پالچیق، مجموعه آبهای معدنی روستای گشایش

غار زیبا و مخوف هامپوئیل، کوه مرد خوابیده، دهکده پای در آب قشلاق، صومعه دهکده ای بر فراز سنگ ها

منطقه نمونه گردشگری علویان، آشان و یای شهری (شهر تابستانی) و دهها اثر طبیعی دیگر

آثار تاریخی مراغه:

گنبد سرخ(قدیمی ترین گنبد استان)، برج های کبود و مدور، رصد خانه معروف مراغه، معبد مهر (نیاشگاه مهر پرستان)، گنبد

غفاریه، مقبره شاعر نامی ایران اوحدی مراغه ای، کلیسای رهوانس، مقبره آقالار(موزه سنگ نگاره ها) و دهها اثر دیگر

مختصری از تاریخ مراغه

تاریخ مراغه

تاریخ واقعی بنای این شهر روشن نیست اما دلایل و شواهد موجود قدمت آن را به قبل از میلاد مسیح می رساند.به نوشته دیاکونف در سال 715 قبل از میلاد ناحیه کنونی مراغه جز سرزمین ماننا بوده و بنام ایالت اوئیشویش نامیده می شده است.بطلیموس در قبل از میلاد مسیح مراغه را جز اقلیم چهارم از اقالیم هفتگانه ریع مسکون شمرده و دریاچه ارومیه را به دلیل واقع شدن در کرانه غربی مراغه مارگیانه نام نهاده است. مارک آنتوان در سال 36 قبل از میلاد هنگام ذکر حوادث زمان پارت ها از این مکان بنام فرائه تا یاد می کند.  عده ای نیز معتقدند شهر تاریخی فراسپه که توسط آنتونیوس سردار رومی محاصره ولی به تصرف درنیامد همان مراغه است. به اعتقاد احمد کسروی نام مراغه بی گمان همان مارآوا یا مادآوا و به معنی جایگاه ماد می باشد.

علیرغم آنکه تاریخ مراغه در قبل از اسلام در هاله ای از ابهام قرار دارد تاریخ بعد از اسلام روشن تر و از حوادث آن دوران اطلاعات بیشتری در دسترس است. آنگونه که از تاریخ بر می آید مراغه در دوران ساجوقیان شهری مهم و آباد و از مراکز علمی بوده است. اوج شهرت آن در دوره ایلخانیان است که پس از انتخاب به عنوان پایتخت توسط هولاکوخان مراکز علمی رصدخانه و کتابخانه مشهور آن احداث گردید. در روزگاران بعد هر چند که این شهر از نظر وسعت و رونق رو به اضمحلال گذاشت ولی کماکان به عنوان یک شهر مهم در آذربایجان و نیز یکی از مراکز مهم نظامی تاعصر حاضر ایفای نقش نموده است. شهر مراغه عمدتا یک شهر کشاورزی است. رودخانه های متعددی که از سهند سر چشمه می گیرد باغات و مرازع آن را مشروب نموده و سرسبزی خاصی به آن بخشیده است .با دارا بودن مراتع سرسبز در دامنه های سهند از نظر دامداری نیز جز مناطق مهم ایران است. خوشبختانه از آلودگی صنعتی در آن اثری نیست.

تاریخ مراغه از نگاهی دیگر مراغه از شهرهای تاریخی و قدیمی آذربایجان و ایران است . در 280 هجری فرمانروایی مراغه به محمد بن افشین بن دیوداد رسید . بعد از وی برادرش یوسف به جای او نشست و در سال 296 هجری به نام خود در مراغه سکه زد . در سال 317 هجری ، مسافریان دیلمی به مراغه دست یافتند . در سال 420 هجری قشون غز وارد مراغه شد . در سال 566 هجری مراغه جزو قلمرو سلجوقیان در آمد . در سال 622 هجری جلال الدین خوارزمشاه بدون برخورد یا مقاومت مهمی به مراغه آمد . در سال 628 هجری این شهر به تصرف سپاهیان مغول درآمد . در سال 656 هجری مراغه مرکز فرمانروایی هلاکوخان مغول شد . خواجه نصیرالدین طوسی با همکاری چند ستاره شناس مأمور تاسیس رصدخانه معروف مراغه شد . در سال 759 هجری مراغه به دست تیموریان ویران شد . در سال   1142 هجری شهر مراغه و دهخوارقان به دست نادر شاه گشوده شد . گرچه شیخ عبیدالله کرد در سال 1297 هجری خود را به حوالی مراغه رسانید ولی هجوم وی و همراهانش دفع شد و سکون و آرامش به مراغه بازگشت .

به این صورت است که در حال حاصر 13 بنا  در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است  و نزدیک به 100 بنا تاریخی دارد.

و بتازگی با تحقیق دیرین شناسان بقایای انسان یک میلیون ساله در مراغه کشف شده است.

مختصری از مراغه

 مراغه

گل گور گوزه لیم باغ گلستاندی مراغه
بیــرپارچا صفــــــا  روضه رضواندی مراغه
اگـــــــر به تارک تاریخ دیده بگشــــــای
مراغـــــه همچو نگین در آن درخشــان است

استاد کریمی مراغه ای

شهرستان مراغه در جنوب استان آذربایجانشرقی و دامنه جنوب و جنوب غربی کوه های سهند واقع شده و به شهرستانهای هشترود – ملکان – بناب و دریاچه ارومیه محدود است 1485 متر از سطح دریا ارتفاع و جمعیت بالغ بر 260 هزار نفر و بزرگترین شهر استان پس از تبریز میباشد. مراغه میلیونها سال قبل در دوره دوم و سوم زمین شناسی ، قبل از فوران آتشفشان سهند محل استقرار و زندگی حیوانات عظیم الجثه بوده است . فسیلهای مکشوفه از 32 گونه پستانداران و 2 جنس پرندگان ، منطقه فسیلی مراغه را به بهشت فسیلی جهان معروف کرده است .

مراغه علاوه بر تاریخ و فرهنگ ریشه دار خود به دلیل برخورداری از آب و هوای مطبوع و رودخانه های پرآب ، دارای مناظر زیبای طبیعی بوده و مسیر رودخانه صافی آکنده از طبیعت سبز و مناظر دل انگیز است .
مراغه هم اینک با ویژگی خاص اتو موزه باغ شهر ، شهر موزه تاریخی مردمانی با فرهنگ و سخت کوش ، استعداد عظیم شکفتن را داشته و با دارا بودن عناصر کامل منشور توسعه پایدار ( تاریخ ، طبیعت ، انسان ) می تواند با آزاد سازی انرژی های نهفته و مشارکت عمومی و تدابیر علمی و اصولی ، گامهای بلندی را به سوی توسعه برداشته و مجد و عظمت دیرینه آن را بازهم به آن برگرداند . پس برماست که به توسعه همه جانبه آن بیاندیشیم .