حیات صابون سنتی مراغه در هیاهوی محصولات رنگارنگ صنعتی

حدود 200 سال پیش معروفترین صابون سنتی کشور در شهرستان مراغه تولید شد.

به گزارش واحد مرکزی خبر ، براساس پژوهش مرکز مطالعات سازمان بازرگانی آذربایجان شرقی نخستین کارخانه صابون سازی سنتی ایران حدود سال 1200 هجری شمسی در مراغه و اولین کارخانه صنعتی تولید صابون در سال 1307 هجری شمسی در اصفهان آغاز به کار کرد. تا پیش از تولید صابونهای صنعتی ، در بیشتر شهرهای ایران مردم از صابون مراغه استفاده می کردند و هم اکنون نیز در بازار سنتی همه شهرهای ایران صابون های سنتی مراغه طرفداران زیادی دارد. صابون مراغه را دنبه گوسفند و سود سوزآور شکل می دهد و در ساخت آن از مواد شیمیایی استفاده نمی شود . امروزه نیز با وجود رواج صابون های صنعتی ، این نوع صابون همچنان به عنوان یکی از شوینده های سنتی رایج میان خانواده های ایرانی مورد استفاده است. صنعت صابون سازی در شهر مراغه با قدمتی بیش از 2 قرن هنوز به صورت سنتی و نیمه صنعتی به فعالیت خود ادامه می دهد . صابون سنتی مراغه با وجود رواج صابون های صنعتی همچنان با تولید 200 تن در سال موقعیت بازار خود را حفظ کرده اما به علت تهیه سنتی و نامناسب بودن کیفیت مواد شوینده نتوانسته است جایگاه اصلی خود را در بازارهای داخلی و خارجی به دست آورد. یک داروساز با اشاره به ویژگی های این صابون گفت : این صابون به‌علت دارا بودن PHمناسب و میزان اسید کنترل شده آن حساسیتهای پوستی را از بین می برد و پیاز مو را تقویت می‌کند و به علت نداشتن عوارض جانبی استقبال از آن روز به روز بیشتر شده است. دکتر یونس نصرالهی افزود : صابون مراغه در سه رنگ سفید ، زرد و سیاه تولید می‌شود و معروفترین نوع آن صابون زرد است . وی ادامه داد : تنها فرق صابون زرد و سفید در رنگ آنهاست ولی صابون سیاه از ضایعات این صابون‌ها به وجود می‌آید و قدرت پاک کنندگی آن نسبت به بقیه کمتر است. نصراللهی افزود:در برخی موارد به ترکیبات صابون سیاه ،سدر و رنگ حنا اضافه می‌شود که دراین صورت صابونی مناسب برای رفع شوره سر، ریزش مو و تقویت پیاز مو است. نتایج تحقیقات مرکز مطالعات سازمان بازرگانی آذربایجان شرقی نشان می دهد که در کشورهایی مانند فرانسه ، لبنان ، جمهوری آذربایجان و ترکیه ، صابونهایی سنتی با تقلید از صابون مراغه تولید می شود. مدیر یکی از بزرگترین واحدهای تولید صابون سنتی مراغه گفت : پیه های حیوانی جمع آوری شده از شهرهای مختلف کشور بویژه اصفهان ، شیراز ، قم ، کاشان و شهرهای شمالی به مراغه منتقل می شود و در دیگ های بزرگ با مقدار مشخص سود سوزآور مخلوط و سپس آب به مقدار لازم به آن افزوده می شود. محمدرضا نژند علی ادامه داد : آب شهر مراغه شیرین ، بدون هرگونه املاح و برای تولید صابون بسیار مناسب است که پس از اضافه شدن آب مرحله جفت شدن یا در اصطلاح صابون سازان، شیرین شدن شکل می گیرد و مواد مخلوط شده 24 ساعت برای پخت دوم در دیگ های مجزا قرار می گیرد. وی افزود : با افزودن رنگ های سفید ، زرد ، سیاه و یا حنا رنگ ظاهری صابون شکل می گیرد و به بخش قالبدان منتقل می شود و در طول 18 ساعت صابون ها در قالبدان کمی خشک شده و شکل اولیه به خود می گیرند و سپس به محیط باز منتقل می شود و هفت تا 10 روز در هوای آزاد و زیر نورخورشید می مانند و سپس سه تا 6 ماه روی قفسه های چوبی که معمولاً از سطح زمین بالاتر است و از همه طرف هوا به صابون می رسد ، نگهداری می شوند تا پس از خشک شدن کامل با دستگاه بسته بندی و در وزن های مختلف به بازار های مصرف فرستاده شوند. متخصص پوست با اشاره به مزیت صابون مراغه از لحاظ طبی گفت : تن و موی افراد پس از شستن با این صابون ، نرم و لطیف می شود و از شوره و خشکی پوست نیز خبری نیست و علاوه بر آن ماندگاری صابون مراغه بیش از 10 سال است و هر چه صابون مراغه کهنه باشد ارزش شویندگی آن بیشتر می شود. دکتر داریوش هوشمند اضافه کرد : اگر در تولید سنتی و نیمه صنعتی صابون مراغه ، تولیدکنندگان دقت کافی کنند و بیشتر از مواد مرغوب و طبیعی استفاده کنند این صابون می تواند در شست و شوی مو و بدن بهترین صابون سنتی دنیا لقب گیرد. رییس شورای اسلامی شهرستان مراغه نیز گفت : مراغه جزو 10 شهر تاریخی و کهن ایران محسوب می شود و روزانه صدها گردشگر ایرانی و خارجی برای دیدن آثار بی نظیر به این شهر سفر می کنند و همه میهمانان به هنگام بازگشت علاوه برحبوبات ، خشکبار و آجیل ، صابون مراغه را نیز به عنوان سوغات به دیار خود می برند. جویا تصریح کرد : بسته بندی مناسب صابون مراغه و توجه به کیفیت تولید آن توانسته است این محصول را به بازارهای داخلی و خارجی سوق دهد طوری که اکنون صادرات این صابون به کشورهای آسیای میانه ، قفقاز ،ترکیه و عراق آغاز شده است و صادرات چمدانی آن به اروپا نیز از سالها پیش صورت می گرفت. شهردار مراغه نیز خاطرنشان کرد : یکی از موارد استفاده صابون مراغه در سنگک پزی های کشور است چرا که خمیرنان سنگک بسیار شل و غیرقابل انعطاف است و به همین علت هنگامی که در تنور قرار می گیرد تا پخته شود مقدار زیادی سنگ به آن می چسبد . ابراهیمی افزود : به همین علت نانوایان سنگکی در تمام کشور صابون مراغه را با تخته چوبی در تنور ، روی سنگ ها می کشند و این کار باعث می شود تا سنگها لغزنده شوند و خمیر به راحتی به آنها نچسبد و در نتیجه هنگامی که نان از تنور بیرون می آید مقدار کمتری سنگ با خود دارد. وی ادامه داد : این یکی از موارد استفاده از صابون مراغه در کل کشور است که هیچ صابون دیگری دارای این ویژگی نیست زیرا صابونهای صنعتی اولاً به صورت طبیعی درست نشده اند و در نتیجه در برابر حرارت ، مقاومت کامل ندارند و از طرفی هنگامی که در آب به مدت طولانی قرار میگیرند سریع باز می شوند و معمولاً معطر هستند . ابراهیمی اضافه کرد: حدود 100 کارگاه سنتی و چهار کارگاه صنعتی تولید صابون در شهر مراغه فعال هستند و حدود هزار نفر در تولید آن نقش دارند و در بیشتر مغازه ها و حجره های بازار سنتی مراغه ، صابون سنتی به مشتریان داخلی و خارجی عرضه می شود. مهری فرهنگ بنام،کدبانوی خانه دار تبریزی نیزکه از مشتریان همیشگی صابون سنتی مراغه است گفت: این صابون در خانواده ما به صورت سنتی بیش از یک قرن است که مورد استفاده قرار می گیرد و در جلوگیری از ریزش مو و شوره سر بسیار کارساز بوده است و بر نرمی و لطافت مو و پوست نیز می افزاید و بوی خوشی دارد. حاج حسین باغبان فروشنده خرده پای صابون مراغه در تبریز هم تصریح کرد : فروش این صابون به صورت کیلویی و دانه ای است و قبل از رواج استفاده از شامپو مهمترین شوینده تبریزی ها محسوب می شد ولی با ورود بی رویه صابون های معطر ترکیه و انواع شامپو های ایرانی و خارجی تا اندازه ای بازار فروش پررونق صابون سنتی مراغه تحت تاثیر قرار گرفته است. مدیرصابون سازی وطن مراغه نیزخاطرنشان کرد:با بسته بندی مناسب و تولید محصول بادوام و باکیفیت توانسته ایم این محصول را به کشورهای آذربایجان ، ترکیه و عراق صادر کنیم و همچنین فروش و عرضه آن در بازار های سنتی کشور آلمان نیز از سرگرفته شده است . احمد وطن پور ادامه داد : صابون مراغه تاریخ انقضاء ندارد و هر چه قدر از زمان تولید آن بگذرد بازهم می توان از آن استفاده کرد . وی افزود : متاسفانه مردم ایران به علت نبود تبلیغات ، اطلاع چندانی از مزایای صابون مراغه ندارند و تمایل مردم به استفاده از صابونهای صنعتی و شیمیایی هر روز بیشتر می شود. مدیر واحد صابون سازی مراغه نیز گفت:در این کارگاه 30 نفر به صورت تمام وقت کار می کنندو امکان تولید صابون مراغه به صورت طبیعی و سنتی فقط در شهر مراغه وجود دارد ولی در سالهای اخیر متاسفانه برخی از سودجویان با راه اندازی واحدهای صابون سازی و استفاده از برند مشهور صابون مراغه ، آن را در شهرهای شمالی و کویری تولید و به نام مراغه به فروش می رسانند. بهزاد صدرحقیقی همچنین نداشتن شناسنامه ، کد و مجوز بهداشتی و صادر نشدن پروانه بهره‌برداری برای این واحدها را از مشکلات عمده تولید صابون سنتی مراغه بیان کرد. وی افزود: طراحی و ثبت لوگو و برند کارگاه های صنعتی و سنتی صابون سازی مراغه می تواند ضمن ایجاد اطمینان برای خریداران جلوی سوءاستفاده های احتمالی سودجویان را بگیرد. واحد مرکزی خبر